Dorrit Moussaieff sextug

 

Indverskir fjölmiðlar greindu frá því í gær að Dorrit Moussaieff, forsetafrú, hefði orðið sextug á Indlandi og haldið upp á það með mikilli tertu. Kakan var skorin og boðin gestum i Raj Bhavan og óskaði indverskt tignafólk henni til hamingju. Össur vildi ekki vera með og fékk því ekki köku.

Samkvæmt áreiðanlegum heimildum fæddist Dorrit 12. janúar 1950. Hún er komin af vefurum sem ófu klæði fyrir Djengis Khan og nýlega hafa fundist ítölsk gen í henni hjá Decode.

Mazel Tov Dorrit! og þakka þér fyrir hin ýmsu verk sem þú hefur unnið fyrir þjóðina að undanförnu. Við erum nokkur sem vitum, að hlutverki þínu var lýst rangt í Áramótaskaupi RÚV, en RÚV fer eins og kunnugt er mjög sjaldan rétt með.

Ég heyrði einn góðan nýlega. Dorrit og Ólafur komu í einkaerindum á hótel í Abu Dhabi síðla kvölds eftir langt og erfitt flug. Maðurinn í afreiðslunni spyr forsetann: Will your daughter need her own room? Ólafur segir, No, she is the First Lady. Svarar þá maðurinn í afgreiðslunni: Good, how many rooms for the other ladies?

"Segja frjálsa Íslendinga hafa borgað Icesave"

Slíka fyrirsögn erum við vonandi aldrei eftir að sjá í sögubókum framtíðarinnar. En alveg eins og sá hluti íslensku þjóðarinnar, sem er að fara yfir um vegna þess að hann vill ólmur borga skuld sem ekki er þjóðarinnar, virðist nú komið í ljós að frjálsir Egyptar hafi valið að taka á sig þrælaok og hafi reist pýramída í þjóðarátaki, allt fyrir ánágjuna. Eða svo segir ríkisfornleifafræðingur Egypta, Secretary General of the Egyptian Supreme Council of Antiquities, Zawi Hawass.

Ef ríkisfornleifafræðingur Egypta væri ekki almennt talinn vera fjölmiðlatrúður og illa gefinn, og að fornleifafræðingurinn sem vann með Hawass við rannsóknir á  „grafhýsinu" í Giza með beinum "frjálsra Egypta" hefði ekki verið Bandaríkjamaður sem vill halda rannsóknarleyfi sínu á Egyptalandi (sem Hawass úthlutar einn), hefði ég trúað þessu.

Þjóðarátakið sem Zahi Hawass (sjá http://www.drhawass.com/) talar um, telur hann sig meðal annars sjá í „að á vettvangi hafa fundist fornleifar sem benda til þess að verkamennirnir 10.000, sem reistu píramídana, hafi borðað 21 nautgripi og 23 kindur, sem bændur hafi sent þeim daglega". Ef þetta er rétt, hljóta bændurnir að hafa verið þrælarnir.  En ekki verður nú mikil veisla fyrir 10.000 frjálsa menn í erfiðisvinnu með kjötið af þessum skepnum, þó svo að kjötið hafi aðeins verið lítill hluti í dallinum í alþýðueldhúsunum við pýramídana.  

Supreme Faraó Hawass

Í sjónvarpsfréttum bætti Hawass því við, að það hefðu verið Egyptar sem byggðu pýramídana og að þeir hefðu verið frjálsir menn eins og þeir eru í dag.

Þarna stendur hnífurinn í kúnni. Ríkisfornleifafræðingur Egypta vill ekki heyra að "erlent vinnuafl" og þrælar hafi komið nálægt þessari mannvirkjagerð, og telur greinilega að fólk af sama meiði og Nútímaegyptar hafi byggt landið á tímum stóru Pýramídanna og byggt allt sem frjálsir menn. Hann telur að frjálsir Egyptar hafi unnið 3 mánaða tíma í senn og hafi svo verið leystir af af ólmum Samfylkingaregyptum sem vildu borga Faraói það sem Faraói bar. Hawass hefur bannað DNA rannsóknir, sem hann telur gagnslausar og út í hött. En þær gætu einmitt gefið okkur vissu um hvaðan þeir sem byggðu pýramídana og önnur mannvirki á Egyptalandi voru ættaðir.

Þessar skoðanir Hawass lýsa frekast hugarfari nútíma Egypta, sem hafa önnur lög, aðrar venjur og aðra trú en forverar þeirra í landinu. Þrælar og vantrúa útlendingar voru ekki samkvæmt nútímaegyptum færir um að byggja neitt að viti, kannski ekki frekar en nútíma Egyptar eða stjórnvöld í Egyptalandi, sem enn hefur ekki tekist að koma reglu á uppbyggingu í landi sínu. Þar er allt í argasta rusli.

Ég fá ekki séð, hvernig hægt er að afneita því að Fornegyptar hafi ekki getað stjórnað þrælum þannig að þeir lærðu handverkið, og enginn getur útilokað að handverkskunnáttan hafi ekki stundum komið með þeim sem þrælkaðir voru, meðan yfirstéttin sveiflaði svipunum og var sauðheimsk.

Vandamálið er að Egyptar nútímans eru ekki frjálsir menn, þeir halda bara að þeir séu það, og þess vegna sjáum við fornleifafræðing á Egyptalandi á 21. öld, sem er heltekinn af rómantík eins og menn á Vesturlöndum voru haldnir henni á þeirri 19. En þjóðernisrómantíkin lætur ekki hæða að sér.

Fyrir utan að vera talinn óferjandi í fræðunum, er Hawas þessi argasti gyðingahatari, eins og góðu fífli sæmir og leynir skyldleikinn sér við suma forkálfana í Samfylkingunni og VG sér heldur ekki þar.

Hér í viðtali á egypskri sjónvarpsstöð segir hann okkur að Gyðingar stjórni heiminum og situr það í sögulegt samhengi, þegar hann er spurður nánar út í það. Hann lýsir gyðingum eins og ríkistjórn okkar lýsir þeim sem ekki vilja borga þrælaskuldina. Ég fæ ekki séð annað.

Segja frjálsa menn hafa reist píramídana

Veni Vidi Vici

Alltaf finnst eitthvað skemmtilegt í jörðinni. Í vor fannst forláta gullhringur vestan við Þingvallakirkju. Þetta kom í fréttum og í sumar var gripurinn kosinn gripur mánaðarins á vefsíðu Þjóðminjasafns Íslands. Þar, eins og í frétt Morgunblaðsins, var því haldið fram að þetta væri innsiglishringur og að á honum stæði F og I, og að þar væri jafnvel hægt að sjá kórónu og skjöld.

Ég var nýlega spurður um álit mitt á þessum grip. Ég var sammála því að hringurinn væri úr gulli og að steinninn væri blóðsteinn (heliotrop). Ég taldi af myndum að dæma, að gullkarat hans væri mjög lágt.

Ég er hins vegar ekki sammála sérfræðingi Seðlabankans um áletrun þá sem skorin er í stein hringsins. Sérfræðingurinn er oft fenginn til að tjá um sig um áletranir og myntir.

Í stein hringsins er skorið  A w og I sem ekki þýðir neitt annað en Alfa, Omega (með litlum staf) og Iesous, skrifað upp á grísku. Skammstöfun fyrir Jesús, Upphafið og Endinn.

Til að kóróna þetta, er það sem sérfræðingur Seðlabankans taldi vera kórónu, þrjú vöff. V V V, sem samkvæmt þessum fornleifafræðingi er skammstöfun fyrir Veni, Vidi, Vici. Þessi fleygu orð Cæsars hafa oft verið tengd Jesús, sem kom sá og sigraði.

 

Þjóðminjasafn Íslands sættir sig örugglega ekki við þessa túlkun, þar sem þar var ekki óskað eftir störfum mínum og skoðunum framvegis árið 1996. Það gildir væntanlega fyrir niðurstöður mínar og álit líka.

Innsiglishringur, er gripur mánaðarins í júlí 2009 kannski ekki, og ekki hringur Jesús. En næsta líklegt tel ég að hann sé frá 18. eða 19. öld. og gæti jafnvel verið frímúrara- eða regluhringur.

Leyfi ég mér að minna á önnur innsigli sem ég hef skrifað um. Sjá hér.

        w

Kona verður forseti

... en var það ástæðan fyrir því að Forlagið ákvað að "airbrusha" hana áttræða á kápumynd ævisögunnar.

Við höfum mismunandi álit á Viggu. Það batnar ekki né versnar úr þessu. Og ekki með mynd af konu sem greinilega neitar að verið sigruð af Elli kerlingu (og kannski er hún það ekki?). Kápumyndin gæti verið vísir að innihaldi bókarinnar, en vonandi er það ekki loftburstað og ofsniðið að aðstæðum.

Höfundur ævisögunnar Páll Valsson, fæddur 1960, fáeinum mánuðum yngri en ég og samferða í MH á sínum tíma, virðist eldri en söguhetjan (dæmið sjálf). Aldurinn og sagan fara misjafnlega með fólk.

Víkingar komu við á Hawaii á leið til Ástralíu

RÚVið heldur áfram lélegum vinnubrögðum. Í gær greindi Rúvið frá víkingum í Síberíu og það án heimilda. Danska dagblaðið Berlingske Tidende greindi líka í gær frá grein eftir rússneskan sagnfræðing, Svetlönu Wolder, sem búið hefur í Danmörku í 14 ár. Sú skrifar harla undarlega grein í tímaritið Siden Saxo, þar sem hún gerið því skóna að "víkingar" hafi farið langtum austar en hingað til hefur verið talið.

RÚV vitnar rangt í heimildir og greinir frá fornleifafundi á eyjunni "Valgatz", sem er skrítið þegar eyjan er kölluð Vaigatz af Svetlönu Wolder, en er þekktust undir nafninu Vaygach (Ostrov Vaygach).

Þegar Svetlana þessi Wolder er spurð, hvort það þurfi endilega að vera norrænir menn sem hafi átt gripi þá sem fundist hafa í Vaygach og sem hún telur norræna, upplýsir hún, að hún hafi miklu fleiri upplýsingar en hún er með í grein sinni.

Ó já, var það ekki eins og gamla manninn grunaði. Svetlana Wolder er ein af þessum merku fræðimönnum sem eru með miklu fleiri rök heima hjá sér en þau sem þeir birta. Slíkir vísindamenn eru ekki hátt skrifaðir hjá þeim fornleifafræðingi sem þetta skrifar.

Mér lýst ekki á blikuna. Ætli Svetlana þessi viti að Samar breiddu út norræna gripi og gripi með norrænum stílbrigðum, þeir voru góðir smiðir. Samar og ættingjar þeirra gætu auðvitað hafa selt einhverjum manni víkingarusl, sem sá gaf öðrum, sem síðar geymdi það áður en barnabarn hans álpaðist út eyjuna Vaygach og tíndi því.  Hlutir án nokkurs samhengis segja lítið eða ekkert um fólkið sem átti þá.

Djöf... er ég orðinn þreyttur á endalausu víkingarugli.

Víkingavísitasía

Í vor kom ég við í Víkingaheimum í Innri Njarðvík. Á fallegum sólskinsdegi. Góðvinur minn hafði boðið mér í smá Suðurnesjatúr og við komum víða við. Við fórum m.a. upp á Völl, þar sem ég sýndi honum hvar ég hafði oft verið um helgar með föður mínum, sem var um tíma "Kefl-víkingur" eða á 5. áratug síðustu aldar, og hafði fast gestavegabréf á Völlinn. Það geymi ég vel, ef ég þyrfti að fara þangað og hitta einhvern. En, það gerist æ sjaldnar.

Við komum í lok ferðarinnar í Víkingaheima á Víkingabraut 1 í Suðurnesjabæ (Innri Njarðvík). Það er merkilegt safn, sem mér þótti gaman að heimsækja. Þarna var nú umhverfið allt hálfklárað og frekar óhræsislegt, en innanhúss var allt að komast í lag. Gólfklæðingin var eins og mjúkur lakkrís. Ég gekk nýlega á svona gólfi í Hollandi.  Ég sá að þarna var mikið um sýningargripi, sem komu af síðustu stóru Víkingasýningunni á Smithsonian í BNA. Enda er safnið eins konar afsprengi þeirrar sýningar.

Okkur gestunum þótti skrítið, að sumir sýningarskáparnir voru enn tómir. Mér finnst alltaf gaman að spyrja, og spurði því hvort við fengjum ekki afslátt, úr því sýningin var ekki alveg fullkláruð. Starfsmennirnir höfðu víst aldrei hitt fyrir Íslending, svo meðvitaðan um peninga vinar síns, (sem borgaði aðgangseyrinn), að þeir brostu bara sætt eins og Suðurnesjamönnum er lagið. En yfirmaður safnsins, ung kona á besta aldri sem talaði amerísku með íslenskum hreim, skýrði svo fyrir okkur að hlutirnir væru á leiðinni frá ýmsum söfnun um allan heim. Okkur gestunum létti við þær fréttir.

Heildarálit 9, nei 8,5 á 10-skala, enda var ég með nýju Ray-Ban sólgleraugun mín, sem eiga það til að fegra hlutina.

Safnið er auðvitað ekki neitt Þjóðminjasafn, en miðað við allar villurnar (og meira um það síðar), sem er að finna í föstum sýningum Þjóðminjasafnsins, myndi ég frekar senda fólk í Víkingaheima og austur að Skógum til Þórðar Tómassonar til að fræðast um víkingana og íslenska menningu, en á Þjóðminjasafnið.

Mikið væri nú gott, ef Víkingaheimar gætu notið góðs af þeim fornleifarannsóknum sem fram hafa farið á Íslandi á undanförnum áratugum.

Reynið að finna kvarnarsteininn

Í maí var kollega minn, dr. Bjarni F. Einarsson, sem líka hefur ákveðin tengsl við Keflavíkurvöll, að grafa upp merkilega rúst suður í Höfnum, við Kirkjuvogskirkju. Ég kom þar við ásamt tveimur góðum vinum og heimsótti Bjarna og nema hans, sem voru að rannsaka hluta af skálarústinni sem kölluð er Vogur (eða Waage á meðal gárunga). Þetta var mjög fallegur uppgröftur og greinilega merkileg rúst. Bjarni var, milli þess sem hann reitti af sér upplýsingar í okkur heiðursgestina, mikið upptekinn við að segja rútufyllum af skólakrökkum af Suðurnesjum frá rannsókninni og landnámsmönnum. Krakkarnir voru algjörlega dolfallin. Kannski væri líka hægt að segja frá þessari merku rannsókn hans Bjarna í Víkingaheimum? Er það ekki upplagt?

Já, eitt að lokum. Ég myndi fjarlægja rör og stúta af skipinu Íslendingi, sem Víkingaheimar hafa verið reistir yfir. Þetta er eitthvað svo ó-ekta boginntittur (sjá mynd). En safnið stendur fyrir sínu og er vonandi eftir að standa undir sér fjárhagslega. 

Brotasilfur

 

Þessa dagana er haldin Víkingaráðstefna á Íslandi. Ekki er þetta ráðstefna íslenskra útrásavíkinga, heldur The 16th Viking Congress. Slík ráðstefna hefu ekki verið haldin á Íslandi síðan á 6. tug síðustu aldar. Þar fara ekki ölóðir Drag-víkingar, eins og þeir sem sjást við Fjörukrána í Hafnarfirði. Þetta er ráðstefna virtra fræðimanna. Þorri fyrirlestranna eru því miður ekki opnir almenningi, svo menn geta ekki gert nein fræðileg strandhögg á þessari ráðstefnu. Kreppuíslendingum býðst þó einn fyrirlestur á hverjum degi.

Í gær, á miðvikudegi, hélt James Graham-Campbell fyrrverandi prófessor við University of London (UCL) fyrirlestur um silfur og gull á Íslandi. Prófessor Graham-Campbell komst dálítið í fréttirnar á síðasta áratug 20 aldar. Hann hélt því fram að heill silfursjóður austur á landi væri falsaður, ekki meira né minna. Aðra grunaði þetta líka. Mig sjálfan t.d., vegna þess að þegar sjóðurinn fannst í jörðu eftir að hafa legið þar í 1000 ár, hafði ekki ekki fallið á hann. Hvergi í heiminum þekkjast dæmi þess að silfursjóður hafi fundist óáfallinn í jörðu, sérstaklega ekki í jarðvegi eins og þeim sem sjóðurinn fannst í.

Þessa niðurstöðu víkingasérfræðingsins James-Graham Campbell gátu menn ekki sætt sig við á Íslandi. Sérfræðingar í öðrum löndum voru fengnir til að gefa álit sitt, og komust þeir af annarri niðurstöðu en Graham-Campbell. Efnagreining, sem gerð var í Kaupmannahöfn, vó þar þyngst. En niðurstöður hennar og aðferðafræði voru síðar gagnrýndar af breskum sérfræðingi og nú vilja þeir sem rannsóknina gerðu ekki svara spurningum um framkvæmd hennar. Enginn hefur enn getað skýrt varðveislu sjóðsins þegar hann fannst í jörðu. Hann þurfti ekki einu sinni forvörslu. Er jarðvegurinn á Austurlandi, þar sem silfursjóðurinn fannst, svo öflugur að hann varðveitir gljáa silfurs í 1000 ár? Goddard og Brasso geta farið að pakka saman ef það er rétt. Útflutningur jarðvegs frá Austurlandi er kannski það sem bjargað getur þjóðarbúinu. Í stað fægilagar, geta menn haldið silfri sínu í mold frá Íslandi. No toil, use Icelandic soil.

Það hefur oftar en einu sinni borið við hér á blogginu, að mönnum sem illa var við skoðanir mínar og persónu, báru mér á brýn að ég hefði verið rekinn af Þjóðminjasafninu fyrir að hafa verið samsinna James-Graham Campbell um silfursjóðinn. Meira að segja hefur því verið haldið fram við mig, að ég hafi haft áhrif á niðurstöður breska prófessorsins. Það er auðvitað ekki rétt. Ég dáleiði ekki fólk. Brottrekstur minn var fyrst og fremst vegna gagnrýni minnar á Þór Magnússon fyrir slælega stjórnun hans á Þjóðminjasafninu. Þór setti mig í ævarandi atvinnubann á Þjóðminjasafni Íslands, sem formlega er enn ekki búið að afturkalla. Sjálfur missti Þór nokkrum árum síðar starf sitt vegna óhóflegrar framúrkeyrslu. Hann gat ekki gert grein fyrir því hvað tugir milljóna króna úr ríkissjóði höfðu verið notaðir í. Sá mikli og aldni "víkingur" situr líka Víkingaráðstefnuna í Reykjavík. Hann er meira að segja  Honarary Member of the Congress alveg eins og útrásarvíkingahöfðinginn Ólafur Ragnar Grímsson. Og ég sem hélt að hann væri í reiðtúr og hefði dottið af baki. 

Hver mun nú hafa andlega og veraldlega forsjá með þeim söfnuði á úthafseyju, sem mælt er að fyrirfinnist á enda veraldar?

Jón nokkur var biskup í Skálholti frá 1406 til 1413. Afar lítið er vitað um þennan Jón, nema að hann var hinn fjórði  meðal Jóna á biskupsstóli í Skálholti.  Í síðari heimildum var hann oft nefndu Jón danski. Hann var einn af fyrstu dönsku embættismönnunum á Íslandi. Áður en þessi Jón hneppti Skálholtsstól hafði hann verið ábóti í Munklífi í Björgvin, sem var eitt ríkasta klaustur Noregs. Þegar Jón var kominn til Íslands reið hann vísitasíu norður um land þar sem honum var vel  tekið. Mikið meira en þetta er nú ekki vitað um blessaðan Jón.

Við vitum einnig, að Jón hefur líklega ekki gengið heill til skógar, og væntanlega hefur hann því verið sendur til Íslands. Hann var holdsveikur og dó á biskupsstóli árið 1413. Í páfabréfi frá 24. júlí 1413, sem Jóhannes XXIII páfi ritaði biskupinum í Lýbíku (Lübeck) er meginefnið veikindi Jóns biskups á Íslandi. Páfi bað biskupinn í Lübeck um að grennslast fyrir um hvort presturinn Árni Ólafsson (síðar biskup í Skálholti) væri nothæfur til að hafa andlega og veraldlega forsjá með  „þeim söfnuði á úthafseyju , sem mælt sé að fyrirfinnist á enda veraldar" (Hljómar þetta ekki eins og umræðan um Ísland í ESB?). Samkvæmt bréfi páfa var Jón yfirkominn af sjúkdómnum, og hold hans og bein hrundu af fótum og höndum.

Förum nú hratt yfir sögu. Árið 1879 fundu menn innsiglisstimpil í jörðu í Árósi í Danmörku. Innsiglisstimpillin hafði tilheyrt Jóni biskupi í Skálholti. Á innsiglinu mátti lesa þetta:   + SIGILLU: IohIS: [DEI:GRA:EPIS]COPI:SCALOT

Enginn Íslendingur frétti af þessu innsigli áður en ég gerði það skömmu eftir að ég hóf nám í fornleifarfræði við háskólann í Árósi árið 1980. Ég hafði samband við Kristján Eldjárn, ritstjóra Árbókar hins Íslenzka Fornleifafélags (þegar enn var stíll var yfir því riti), og hann hvatti mig til að skrifa grein um innsiglið, sem má lesa hér. Eftir langa og lærða skýringu á því hvaða Jón hefði getað átt innsiglið, komst ég að þeirri niðurstöðu að innsiglisstimpill þessi  hefði tilheyrt Jóni hinum fjórða í Skálholti og að hann hefði líklega verið að ættinni Finkenow.  Ættmaður Jóns, Nikulás (Niels) hafði verið erkibiskup í Niðarósi. Niels var illa þokkaður af Norðmönnum. Rændi hann dýrgripum kirkjunnar þegar hann hvarf frá Niðarósi. Upphaflega var þessi Finkenow fjölskylda komin sunnan úr Þýskalandi til Danmerkur.

Síðar hef ég hallast meira að þeirri skoðun, sem ég viðra aðeins í greininni, að líklegast hafi þessi stimpill verið gerður af óprúttnum náungum sem ætluðu sér að misnota nafn Jóns Skálholtsbiskups í Danmörku.  Líkþráir menn eru oft misnotaðir.

Nýlega fann ég í gömlum pappírum möppu með gögnum sem ég vinsaði að mér þegar ég skrifaði  mína fyrstu grein í fornleifafræðinni. Þar var líka að finna þetta bréf frá dr. Kristjáni Eldjárn, sem ég varð þeirrar ánægju aðnjótandi að kynnast. Hann bauð mér þrisvar sinnum heim til sín í morgunkaffi snemma á sunnudagsmorgnum þegar ég var á Íslandi yfir sumarmánuðina. Hann útvegaði mér einnig vinnu við fornleifauppgröft með einu símtali. Hann hvatti mig til að rita tvær fyrstu greinar mína fyrir Árbók Fornleifafélagsins og til þess að sækja um fjármagn til að hefja fornleifarannsóknir í Þjórsárdal.

Í dag, þegar Íslendingar þjást af líkþráa í andlegum sem veraldlegum efnum, er ef til vill ekki fjarri lagi að spyrja eins og Jóhannes Páfi gerði árið 1413. Hver mun nú hafa andlega og veraldlega forsjá með þeim söfnuði á úthafseyju, sem mælt sé að fyrirfinnist á enda veraldar? Viljum við gráðuga, þjófótta og holdsveika embættismenn neðan af meginlandinu, eða Össur Skarphéðinsson og Jóku stressuðu? Það hljóta að vera fleiri valkostir.

Orrahríð í íslenskri fornleifafræði

 

Það vakti mikla athygli hér um árið, er dr. Orri Vésteinsson var ráðinn að fornleifadeild Háskóla Íslands. Doktorspróf hans í sagnfræði var tekið fram yfir próf umsækjenda, sem voru með doktorstitla í fornleifafræði frá Svíþjóð. Allt það mál dró mikinn dilk á eftir sér, eins og kunnugt er orðið, og fór fyrir hæðstu dómstóla. Það var HÍ til lasts og dómnefndarmönnum, sem dæmdu hæfi manna í stöðuna, til vansa. Fullvíst má telja að HÍ hafi séð mikið eftir þeirri stöðuveitingu, þó svo að menn hafi kannski enn ekki lært af henni. Nú eru hins vegar aðrir tímar, fjármagn allt af skornum skammti og framtíð fornleifafræðinnar ef til vill ekki eins glæsileg og hún virtist vera í góðæri síðasta áratugar.

Nú um daginn reyndi Orri Vésteinsson, maður sem hefur það fyrir venju að vitna mjög takmarkað í rit fornleifafræðinga, (eða þekkir þau jafnvel ekki), að fullvissa okkur um, að hann og stofnunin, (FSÍ), sem hann rekur með öðrum jafnframt því að vera starfsmaður HÍ, eigi engan hlut að máli í þeirri aðför sem doktorsnemi í fornleifafræði varð nýlega fyrir í New York. Aðför þessi átti sér stað í kjölfar þess að stúdentinn var svo frakkur að leyfa sér að freista gæfunnar á „frjálsum" markaði íslenskrar fornleifafræði. Sjá um það mál hér og hér.

Það má teljast skrítin árátta hjá stórum prófessor í New York að reka Íslending úr námi, vegna þess að neminn leyfir sér að fara í samkeppni við stofnun á Íslandi sem lektor í HÍ tengist - lektor, sem (alveg óvart) hefur verið í margra ára fjárhagslegu og akademísku sambandi við prófessorinn í New York og stofnun hans. Ef við veljum trúa Orra og sakleysi hans, er prófessorinn í New York líklegast ekki með öllum mjalla. Hvaða heilvita maður gengur í það að bana ferli ungs og efnilegs fornleifafræðings og kalla hana lélegan nemanda opinberlega, vegna þess að hún leyfir sér að stunda þá tegund af fornleifafræði sem Orri  og íslenskir samverkamenn hafa  stundað manna mest, og sem tröllriðið hefur öllu á Íslandi.

Hvað eiga menn að lesa út úr orðum Thomas McGoverns, þegar hann segist vera að velja á milli hennar og FSÍ um leið og  hann gengur milli bols og höfuðs á henni? Af hverju þarf þessi maður að hafa sér eins og mannýgt naut? Jú það liggur í augum uppi. Hann sinnir sínum eiginhagsmunum. Þeim er best borgið í samvinnu við FSÍ, en ekki Albínu Huldu Pálsdóttur, sem leyfði sér að fara inn á svæði, sem FSÍ telur sig hreinlega eiga einkarétt að. Er það frjáls samkeppni? Það hljóma í mínum eyrum, og væntanlega Skúla Fógeta sem vakir fyrir Alþingisreit, sem einokun.   

Um leið og Orri lýsir sakleysi sínu án nokkurra sönnunargagna, lýsir hann ágæti eigin verka í greinargerð sinni í Morgunblaðinu, og er jafnframt að fárast yfir þeirri verðbólgufornleifafræði á Íslandi, sem hann, ef einhver, ber einna mesta ábyrgð á. Hann talar niður til námsmanna, þ.e. sinna eigin námsmanna í HÍ, og segir þeim að stunda sitt nám og eyða ekki tíma í uppgraftarævintýri.

Það vekur kátínu að sjá sagnfræðing vera með slíkar yfirlýsingar við fornleifafræðinga, en kannski er þetta dæmigert. Samkvæmt Orra eiga nemar HÍ að stunda sitt nám meðan Orri, félagar hans í FSÍ og samstarfsaðilar í BNA fá öll verkefnin. Kannski er þetta rétt hjá Orra. Varla á það að vera hlutskipti nema að standa í hinum endalausu klögumálum, kærum og jafnvel réttarhöldum sem tengjast framkvæmd fornleifarannsókna á Íslandi. Ástandi sem ekki hefur frægt greinina. Ekki dreg ég í efa að stúdentar við HÍ hafi notið góðs af leiðsögn góðra manna hjá FSÍ, en flestir þeirra stúdenta sem ég hef talað við hafa kvartað sáran yfir því að FSÍ borgi verst allra á hinum frjálsa markaði fornleifageirans.

Funkísvilla FSÍ á Bárugötunni mun vera í eigu ríkisins og FSÍ mun

búa þar fyrir lítið. Foto Stasi Archives.

 

Ekki er hægt að segja annað en að mokað hafi verið undir FSÍ. Þeir hafa notið ýmissar fyrirgreiðslu frá íslenska ríkinu og ýmsum sveitarfélögum, sem verður að teljast óeðlilegt ferli í frjálsri samkeppni. Reykjavík hefur valið FSÍ sem sinn aðalverktaka þegar fornleifar eru annars vegar. Öll nýlega útboðin fornleifaverkefni í Reykjavík hafa greinilega, af ástæðum sem hljóta að vera eðlilegar, farið til FSÍ og félaga. Þess vegna verður auðvitað uppi  fótur og fit þegar FSÍ fær svo ekki stórt verkefni eins og rannsóknin á Alþingisreit er. Sjóðir FSÍ hljóta því að vera magrir nú en, árin á undan hafa vissulega verið feit.

Ef græðgi hefur slegist í för með fornleifavísindunum, eða við þau eins og Orri gerir því skóna, þá er það líklegast frekast á FSÍ,  þar sem fundin var upp íslenska útboðsfornleifafræði, sem þrifist hefur í séríslenskri gerð „frjálsrar  samkeppni", allt þar til nú.

Þó ég sé einhvers konar liberalisti, þá er ég í vafa um að fornleifafræði sé hentug grein á markaði í litlu landi eins og á Íslandi.

Vandi sá sem við eigum við að etja í fornleifamálunum á Íslandi, sem menn hafa kvartað undan á mismunandi hátt, er þó fyrst og fremst fortíðarvandi, sem skapaðist í ládeyðu og fjársvelti því sem var í þeim málum á Þjóðminjasafni Íslands allar götur frá stofnun Lýðveldis og fram til 1995, er sjálfstæð fornleifafyrirtæki komu fram í sviðsljósið. Fornleifafyrirtækin í dag eiga sannast sagna afar erfitt með að yfirgefa þá einokunartilhneigingar sem ávallt ríktu í tóminu á Þjóðminjasafninu. Eitt fornleifafræðifyrirtækið (og það er ekki svo að þau séu mörg) á greinilega sérstaklega erfitt með að standa á eigin fótum án þess að hafa samstarf við fremur óyfirvegaða menn í útlöndum, eins og Thomas McGovern, sem finnur þörf hjá sér að lóga framtíð íslensks stúdents síns, þegar hann heldur að það gagnist viðskiptavinum sínum á Íslandi. 

Ég vorkenni líka dálítið Fornleifavernd Ríkisins (sem mönnum ber ekki að rugla saman við Fornleifastofnun Íslands. Fornleifaverndin er ríkisapparat en Fornleifastofnun er prívatfyrirtæki), sem samkvæmt lögum er  stofnun sem hlýtur ströngum siðferðilegum reglum. Það hlýtur að vera erfitt í landi, þar sem siðferði í stjórnmálum og fjármálum er slakt, að framkvæma hina göfugu fornleifagæslu án þess að komast í siðferðilegar hremmingar.

Nú, eftir veislu í fornleifafræðinni eins og í gjörvöllu íslenska þjóðfélagi, og í miðri kreppu þjóðarinnar, er fornleifafræðin líklega aftur orðin spörfuglafag,  þar sem ránfuglaháttur og græðgin sem ríkt hefur á tímum guðanna sem átu gull með hrísgrjónunum, hlýtur að minnka og vonandi hverfa. Draga mun mjög úr öllum framkvæmdum og þar með úr fornleifarannsóknum tengdum raski og framkvæmdagleði. Um leið og jarðýturnar þagna, missir fornleifafræðingurinn vinnunna á Íslandi.

Mæli ég með því að menn setjist niður á næstu árum og klári verk sín eins og völ er á. Þessi mögru ár koma ekki einvörðungu niður á FSÍ. Þau koma verst niður á stúdentunum í faginu, sem ekki fá eins góð tækifæri í fornleifafræðinni og sagnfræðingurinn Orri Vésteinsson og samverkamenn hans, sem vitanlega voru fremstir. Fremstir  í því að skapa það ástand, sem veldur því að erfitt er að sjá hvort vísindi ráði ferðinni í fornleifafræði á Íslandi, ellegar hin miskunnlausa græðgi mannsins, sá eiginleiki sem dregur Íslendinga í -dilka, í feitu sauðina og þá rúnu.

Ef Yahoo er spurt hvað fornleifafræðingar geri eiginlega, kemur upp eftirfarandi svar, sem ekki á við um Ísland, enda einhver rómantík hjá höfundi, sjá hér: Most archaeologists work with universities or museums, and part of their job is to obtain funding for digs. They also may employ students on digs to have extra man or womanpower on the job. Students usually work without pay, but relish the training they receive in their chosen field.

Sjá Einnig: The Big Professor , Af siðferði og siðleysi í íslenskri fornleifafræði

Gölluð kirkja

Nú gleðjast óguðlegir væntanlega, ef þeir halda að ég fari að hallmæla kirkju og trú. Þess vegna segi ég við yður: Bless vantrúarmenn og farið til fjandans, eða eitthvað annað. Þið verðið ykkur að voða hér. Þetta er hálfheilagt blogg.

Ég heimsótti nýverið Þjórsárdalinn, þar sem ég hef ekki komið í nær 13 ár. Dalurinn hefur haft mikla þýðingu fyrir líf mitt, enda stundaði ég þar rannsóknir í nokkur sumur á tveimur síðustu áratugum 20. aldar. Ég er nú loks aftur farinn að vinna úr þeim rannsóknum, en fæ til þess lítinn stuðning.

Eins og ég greindi frá í nýlegri færslu, leyfði ég mér að endurskoða aldursgreiningu á byggð í Þjórsárdal. Nú virðist loks sem aðrir séu komnir á sömu skoðun og ég, og telji af og frá að byggð hafi lagst af í dalnum árið 1104.

En greinilega eru ekki allir tilbúnir að meðtaka nýjan sannleika. Meðan ég hef búið í Danmörku síðan 1996, hefur verið reist eftirmynd þeirrar kirkju sem ég rannsakaði á Stöng í Þjórsárdal árið 1986, 1992 og 1993. Ég hef gert þessu Guðshúsi töluverð skil og meira að segja gefið Hjörleifi Stefánssyni arkitekt, sem lengi var á sérverktakasamningi í tengslum við Þjóðminjasafni, öll gögn í hendur til að hægt væri að reisa eftirgerð kirkju við Þjóðveldisbæinn í Þjórsárdal. Ég hélt einn fund með honum á teiknistofu hans áður en ég flutti til Danaveldis árið 1996 og gaf honum ýmsar upplýsingar.

Þessi tilgáta mín hentaði ekki byggingameistaranum. Í staðinn var reist furðukirkja í Þjórsárdal

 

Mér bárust fréttir af lokum þess verkefnis og frá vígslu kirkjunnar, sem var í höndum biskups Íslands. Mér var náttúrlega ekki boðið að vera viðstaddur, frekar en á sýningu þá í Þjóðminjasafni, þar sem haglega gerðir innviðirnir kirkjunnar voru sýndir áður en kirkjan var reist í Þjórsárdal. Hvað sýnir það ykkur kæru lesendur? Ég sé starfshætti eins og þeir tíðkuðust í DDR forðum.

 

Ekki mátti heldur fara eftir þessu. Teikning þessi byggir á niðurstöðum rannsókna. Kirkjan sem í dag stendur í Þjórsárdal er hins vegar hugarfóstur hreinræktaðs þjóðernisrómantíkers.

 

Þegar ég loks sá kirkjuna við Þjóðveldisbæinn við Búrfell með eigin augum, brá mér heldur betur í brún. Arkitektinn hefur tekið sér það bessaleyfi að stækka hana alla í hlutföllum. Í stað tveggja steinalaga í vegg, eru 4-5 lög, miklu stærri steina en þeirra sem fundust í vel varðveittri rústinni að Stöng. Í stað þess að veggurinn sé um einn metri að breidd eins og hann var, því hann er varðveittur óhruninn, hefur teiknimeistarinn gert hann helmingi breiðari.  Kór kirkju Hjörleifs hefur fengið einhvern "aukarass" aftan við kórinn. Engin merki þessa "skagfirska", seinni tíma lags var að finna við fornleifarannsóknirnar. Þó ég hefði beðið Hjörleif Stefánsson að taka hliðsjón af tilgátumyndum sem ég teiknaði, þá gerði hann það ekki. Kirkjan er því allt of háreist og sýnir alls ekki hvernig litlar bændakirkjur voru í öndverðri kristni á Íslandi. Ekki frekar en Þjóðveldisbærinn sýnir húsakost á Stöng í Þjórsárdal.

Hörður Ágústsson lista-  og fræðimaður réði smíði skálans, sem því miður lýsir aðeins hans eigin þjóðernisrómantík. Bæjarhús á Stöng í Þjórsárdal voru aldrei eins háreist og skálinn sem reistur var við Búrfell, sem gárungar og fornleifafræðingar kalla Gúmmí-Stöng. Við þekkjum nú loks gerð veggja yngsta skálans á Stöng eftir rannsóknir á Stöng árið 1994 og getum því með góðri samvisku sagt, að hæðið hafi verið miklu minni en á Þjóðveldisbænum. Við getur líka með vissu sagt, að skálinn sem fannst árið 1939 var reistur löngu eftir að gosið í Heklu árið 1104.

Enn er því verið að ljúga ferðamenn fulla í Þjóðveldisbænum í Þjórsárdal, þegar sagt er að bærinn hafi farið í eyði árið 1104. Hér geta fararstjórar lesið sér örlítið til og hér er að finna ítarefni.

Hjörleifur skáldar hringlaga kirkjugarð

Hvaðan Hjörleifur hefur það, að hringlaga garður hafi verið kringum kirkjugarðinn á Stöng, veit ég ekki. En það var ekki frá mér komið. Við erum enn ekki búin að finna hann.

Því miður hefur biskup Íslands vígt sögufölsun. Nóg er víst til af þeim í veikum viðum kirkjunnar. Það er falskirkja sem byggð hefur verið í Þjórsárdal. Það er fölsun, þegar menn fara ekki að ráðum þeirra sem þekkja til, fela sannleikann og ljúga.

Guðs orð og helgiathafnir eru þó vitaskuld eins góð í þessu litla/stóra guðshúsi eins og alls staðar annars staðar. Leiðinlegt er þó að húsið sé byggt á lygum og fáfræði. Kirkjan að Stöng var vitaskuld rammkaþólsk og því hefði verið betra og við hæfi að láta kaþólskan biskup vígja kirkjuna.

Þess má geta að byggingameistari "gúmmí-kirkjunnar" í Þjórsárdal er bróðir Kára í DeCode. Þetta er stórtækir bræður. Hjörleifur Stefánsson hefur gegnum árin leyst mörg verkefni fyrir Þjóðminjasafnið listavel, en kirkjan við Þjóðveldisbæinn er manísk og ýkt, þó smíðavinna á henni sé listavel úr garði gerð að mínu mati.

Leiðinlegt að þetta skyldi hafa farið á þennan veg og skömm sé íslensku þjóðkirkjunni fyrir að taka þátt í aðför að fræðilegum heiðri manna. Slíkri kirkju mun aldrei farnast vel.