Leita í fréttum mbl.is

Fćrsluflokkur: Gyđingdómur

Léleg bók

 
Röndóttur Strákur

Skáldsaga Írans John Boynes, Strákurinn í röndóttu náttfötunum, er komin út á íslensku.

Ég las nýlega bókina á dönsku og ţótti lítiđ til hennar koma.

Bókin er ađ mínu mati illa rannsökuđ unglingabók. Söguţráđurinn er ţunnur og ef Boyne hefđi rannsakađ málin, vissi hann ađ flest 9 ára börn í Auschwitz voru send í gasklefana viđ komuna ţangađ. Smávćgileg rannsókn hefđi fullvissađ hann um ađ börn böđlanna voru hvergi nćrri búđunum. Sjálfur hef ég skrifađ sannsögulega bók um örlög gyđinga sem Danir sendu í klćr nasista. Margir ţeirra enduđu ćvina í Auschwitz, ţar á međal ţrjú börn. Mér er ţví kunnugt um flestar villurnar og rugliđ sem er ađ finna í bók John Boynes. Ef 9 ára drengur (Bruno), sonur ímyndađs yfirmanns í Hitler-apparatinu sem vann viđ útrýmingar, hefur ekki vitađ hvađ um var vera, svo hlýtur hann ađ hafa veriđ illa gefinn aríi. Boyne bókin lćtur Bruno hitta jafnaldra sinn, gyđinginn Shmuel, handan viđ girđinguna. Ţađ afar ólíkleg atburđarrás.  Girđingar voru ekki einfaldar í Auschwitz og voru ţćr oftast tengdar viđ háspennu.

Til ađ bćta gráu ofan á svart hefur bókaútgáfan Veröld sett mynd af fanga í "röndóttum náttfötum" á kápu bókarinnar. Fanginn er hins vegar ekki gyđingur, heldur pólskur drengur, einn af mörgum pólskum börnum sem rćnt var af Ţjóđverjum. Hönnuđur og útgefandi bókarinnar hefđu getađ gert betur. Til eru myndir af gyđingabörnum.

Hér er hćgt ađ horfa á íslenskan bókmenntagagnrýnanda blađra um bókina. Hún hefur greinilega  ekki komiđ til Auschwitz. Hún talar um auđnina ţar. Auschwitz liggur í blómlegri sveit í Póllandi. Gagnrýnandinn hefur á hinu háa Alţingi flutt rćđu, ţar sem hún sagđi m.a. ţetta: "Allt síđan ţá, frá fyrri hluta 20. aldar, hefur innflutningur gyđinga til Palestínu aukist og til ársins 1947 ţegar Bretar afsöluđu sér formlega allri ábyrgđ á Palestínu og í kjölfar ţess var ákveđiđ af Sameinuđu ţjóđunum ađ skipta landinu í tvennt, í Palestínu og Ísrael, og Jerúsalem yrđi undir alţjóđlegri stjórn."  Útrýmingar á gyđingum i Evrópu frá 1940-1945 fćkkađi vissulega mjög ţeim gyđingum sem flutt gátu til Palestínu. Gleđur ţađ eđa syrgir ţađ gangrýnandann Katrínu Jakobsdóttur sem gjarnan líkir saman kjörum gyđinga í Evrópu í Síđara stríđi og ástandi Palestínuţjóđarinnar í dag? Gaman vćri ađ fá svar frá henni. Hvar voru vopn gyđinganna? Hvar voru eldflaugarnar?

 

 

Ferđataska

Ferđataska Petr Eislers. Hann átti ekki afturkvćmt frá Auschwitz

Ég mćli međ ţví ađ fólk lesi frekar frásagnir ţeirra sem lifđu Helförina af og jafnframt sagnfrćđirit um ţađ fólk sem myrt var af nasistum, í stađ ţess ađ lesa rugl eftir einhvern írskan hugórasmiđ, sem gert hefur örlög fólks, sem Írar neituđu ađ hjálpa á 4. áratug síđustu aldar, ađ féţúfu. Kannski skrifar hann nćst um hvernig Írar lokuđu landi sínu fyrir flóttamönnum á 4. áratug síđustu aldar. Kannski hefđi einhver Shmuel geta orđiđ Íri á ţeim árum?  Nei ţví miđur, Írland hleypti fćrri gyđingum inn en flestar ađrar ţjóđir í Evrópu. Nú keppast ţeir, eins og Mörlandinn, viđ ađ rćgja Ísraelsríki.

 

Hier gibt es Blaubeeren

Ţýskar (og ef til vill skandínavískar) nasistamellur, svo kallađar SS Helferinnen, í Solahütte nćrri Auschwitz sumariđ 1944. Ţarna voru ţćr nýbúnar ađ borđa bláberin sín og sýna tómar skálar sínar ţví til sönnunar. Ţađ voru engir Ţjóđverjar í Auschwitz sem ekki vissu hvađ ţar fór fram. Ţeir skemmtu sér og nutu lífsins ţegar ţeir voru ekki ađ myrđa gyđinga og ađra fanga í búđunum.


Spurning varđandi Ruth Rubin

 
Ruth Rubin

Nýlega, ţegar fréttir bárust af hryllilegu morđi á 10 ára barni í Svíţjóđ, urđu menn forviđa og harmi slegnir. Allir, og sérstaklega allir foreldrar, fyllast harmi og hryllingi viđ slíkar fréttir frá nágrannalandi okkar, ţar sem stór hluti ţjóđarinnar hefur aliđ manninn og hlotiđ menntun sína og gildismat. Ekki vantađi heldur dóm íslenskra bloggverja yfir manninum sem framdi ódćđiđ. Hann verđur örugglega dćmdur eftir ţeim lögum sem gilda í Svíţjóđ.

Annađ var upp á teningnum fyrir fyrir u.ţ.b. 16 árum, ţegar fariđ var fram á rannsókn á máli meints stríđsglćpamanns á Íslandi sem hafđi gerst íslenskur ríkisborgari eftir ađ hann strandađi hér á leiđ til Venezuela. Gömlum vitnisburđi og skýrslum var til ađ byrja međ hafnađ sem KGB áróđri, t.d. af Morgunblađinu, sem dćldi út rógi um Simon Wiesenthal stofnunina. Lögfróđir menn, sem leitađ var til, töluđu gegn betri vitund og rannsókn málsins var dregin á langinn. Mađurinn, Eđvald Hinriksson, var t.d. ásakađur um ađild ađ morđi á ungri stúlku, Ruth Rubin, sem var í haldi lögreglusveitar ţess sem hann var međlimur í.  Evald Mikson hét hann, ţegar sveit sú sem hann var í hóf gyđingamorđ. Sveitin byrjađi á morđunum áđur en Ţjóđverjar voru almennilega búnir ađ ná yfirráđum í Eistlandi.

Mikson dó drottni sínum rétt eftir ađ Íslensk yfirvöld tóku viđ sér og ákváđu ađ líta á ásakanirnar á hendur honum.  Ţrátt fyrir ađ honum hafi veriđ hlíft viđ rannsóknum og réttarhöldum, skilgreina eistnesk stjórnvöld hann nú sem stríđsglćpamann.

Forseti vor og utanríkisráđherra höfđu, ţegar mál hins meinta stríđsglćpamanns var í gangi, ýmislegt til málanna ađ leggja.  Hér  og hér getiđ ţiđ lesiđ hvernig máliđ leit út frá ţeirra sjónarhorni. Leiđtogar Hisbollah áttu alla samúđ Ólafs, eins og ţađ kćmi eitthvađ máli eistnesks stríđsglćpamanns viđ, og Ingibjörg víđförla var á ţví ađ gyđingar ćttu engan einkarétt á helförinni eđa ţjáningu. Mun hún endurtaka ţađ í Öryggisráđi SŢ?

Algjör ţögn virđist nú vera um mál stríđsglćpamannsins á Íslandi. Blađamađur í fremstu röđ, "sem ţorđi međan ađrir ţögđu" var nćstum ţví búinn ađ missa vinnunna vegna ţess ađ hann skrifađi um máliđ. Hann ćtlađi ađ skrifa bók um efniđ, en stendur nú í stađinn í ţví ađ skýra gjörđir yfirvalda í Kópavogi. Ég bíđ eftir bókinni.

Af hverju fyllist íslenska ţjóđin af hryllingi yfir barnamorđi í Svíţjóđ, ţegar stór hluti hennar vill verja mann sem ásakađur var fyrir ađ hafa nauđgađ stúlku og myrt?

Ég geri mér grein fyrir ţví ađ fjarlćgđin í tíma og rúmi getur gert menn miskunnsamari gagnvart vođaverkum og sekt? Ţađ, ađ hinn meinti stríđsglćpamađur var orđinn Íslendingur og átti syni sem voru duglegir íţróttamenn á heimsmćlikvarđa, hafđi líka mikiđ ađ segja í sambandi viđ álit Íslendinga. Hann var "einn af okkur". Svo ţekkist viđkvćđiđ: "Ađrir skulu ekki koma hér og segja okkur fyrir verkum". Ţađ heyrđist nýlega ţegar Íslendingur fékk sjö ár í steininum í Fćreyjum fyrir ađild ađ kókaínsmygli. Hann hefđi, samkvćmt lögfróđum Íslendingum eins og Brynjari Níelssyni og Sigurđi Líndal, ađeins fengiđ innan viđ ár á Íslandi. 

Ţađ lćđist ađ mér sá grunur ađ áhugi Íslendinga, og margra annarra, á fórnarlömbum og órétti stýrist t.d. af ţví hvađa ţjóđflokkur hefur orđiđ fyrir órétti. Margir Íslendingar gráta frekar sćnska stúlku en gyđingastúlku í Tallinn. Getur ţetta veriđ rétt athugađ hjá mér?

 

1929_Rubin_family
Ruth Rubin og fjölskylda hennar. Mađurinn lengst til hćgri er Haim Arlosoroff, síonistaleiđtoginn sem myrtur var á hrottalegan hátt í Tel Aviv áriđ 1933. Kona hans, Sima, var föđursystir Ruth Rubin. Arlosoroff hafđi á 2. áratug aldarinnar stundađ nám í Berlín, ţar sem hann var unnusti Mögdu Behrend, sem síđar fékk eftirnafniđ Göbbels - já mađurinn hennar var einmitt Göbbels.

 


Gyđingar í Austurríki á 3. öld e.Kr.

Gold_Scroll

Áriđ 2000 fundu fornleifafrćđingar lítiđ hálsnisti í bćnum Halbthurn í Burgerlandhérađi. Svo mikill var fjöldi funda sem fannst á ţessum stađ, ađ ekki vannst tími til ađ rannsaka gripinn fyrr en áriđ 2006. Ţá kom í ljós ađ inni í honum var lítil gullţynna og á hana var krotađ međ stórum grískum bókstöfum í einni bunu:

 

Shemat

Textinn á ţynnunni er efst og orđin í byrjun hebresku bćnarinnar undir. Ţetta útleggst: Heyr ó Ísrael, Guđ er drottinn, Guđ er einn. Ţess má geta ađ ţessi bćn var klippt út í gullpappír og límd á vegginn í Gúttó viđ fyrstu guđsţjónustu gyđinga á Íslandi, áriđ 1940.

Ţessi merki fundur ţýđir ađ gyđingar voru í Austurríki áđur en forfeđur flestra ţeirra sem ţar búa í dag voru komnir almennilega úr ţjóđflutningunum. Forfeđur kynţáttahatarans Jörg Haiders voru til ađ mynda enn í Asíu, forfeđur gobenorssins Arnolds Schwarzeneggers voru rétt ađ yfirgefa Afríku og forfeđur foringjans Adolfs Alfonssonar voru ţegar farnir ađ skammast sín, eđa sisvona.

Mikiđ gleđst mitt forna hjarta. Sjá nánar hér , hér og hér.

 

Shema3

Eimskipasaga

Eimskip
Ljósm. Vilhjálmur Örn

 

5. febrúar áriđ 1940 fór Valerie Neumann, 65 ára kona í Vín Austurríki, í sendiráđ Dana í Vín og sótti um 14 daga landvistarleyfi í Danmörku, til ţess ađ bíđa ţar eftir skipi til Íslands. Erindi hennar var sent til útlendingadeildar Ríkislögreglunnar í Kaupmannahöfn, sem hafđi samband viđ skipafélög sem sigldu á Ísland.

Danska skipafélagiđ DFDS upplýsti ađ ekki yrđi siglt í bráđ til Íslands, ţar sem hćtta vćri á ţví ađ skip félagsins yrđu tekin af Bretum og fćrđ til hafnar á Bretlandseyjum, sérstaklega ef "ţýskir ţegnar" vćru um borđ.  Danska lögreglan fór annars međ umsókn Valerie Neumann sem umsókn gyđings og fćrđi hana inn í skýrslur sem Valeire Sara Neumann. Lögreglan gerđi DFDS ţađ ljóst ađ Valerie Neumann vćri gyđingur frá Austurríki. Ţýsk yfirvöld kröfđust ţess ađ gyđingakonur bćru millinafniđ Sara í skilríkjum sínum og karlar millinafniđ Israel. Hún var líka afgreidd sem Valerie Sara Neumann í Danmörku.

Eimskipafélagiđ hf upplýsti, ţegar mál Valerie Söru Neumann var boriđ undir ţađ, ađ mađur myndi gjarnan taka ţýska ríkisborgara međ á skipum sínum, ef ţeir hefđu međferđis vottorđ frá breskum yfirvöldum. Eimskipafélagiđ vissi hins vegar vel ađ ţýsk yfirvöld gáfu ekki út nein slík vottorđ.

Danski lögreglufulltrúinn H. Krause, sem var nasisti og gyđingahatari, skrifađi í skýrslu sína um Valerie Neumann "Ţađ kom fram í máli félagsins ađ mađur vildi helst vera laus viđ farţega sem kynnu ađ valda vandamálum eđa seinkunum fyrir skipiđ".

Norđmenn neituđu líka Valerie Neumann um leyfi til ađ bíđa eftir skipi til Íslands í Bergen. 

The Wonderland of Contrasts

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 The Wonderland of Contrasts

Nokkrum mánuđum síđar, eftir ađ Valerie Neumann ítrekađi umsókn sína og einnig fjölskylda hennar á Íslandi, n.t. systursonur hennar Viktor Urbantitsch (Urbancic) sem var búinn ađ kaupa handa henni farmiđa, var aftur haft samband viđ Eimskipafélag Íslands í Kaupmannahöfn.

Eimskipafélagiđ upplýsti ţann 5. apríl 1940 ađ ţađ hefđi veriđ svo mikiđ "Vrřvl" og erfiđleikar međ bresk yfirvöld, svo ţađ vćri ekki hćgt ađ leyfa frú Neumann ađ sigla, nema ađ hún fengi bresk vottorđ og gildandi íslenskt landgönguleyfi. Skrifstofa félagsins í Kaupmannahöfn upplýsti ađ siglt yrđi ţann 10. apríl og svo aftur 1. maí.  Embćttismađur viđ Ríkislögregluembćttiđ, Troels Hoff, ákvađ hins vegar sama dag ađ Valerie Neumann fengi ekki leyfi til ađ dvelja í Danmörku.

Fjórum dögum síđar buđu Danir, svo ađ segja án nokkurrar mótspyrnu, ţýsku herraţjóđina velkomna. Og já, ekki má gleyma ţví ađ Ţjóđverjar, sem Íslendingar báru svo mikla virđingu fyrir, tóku Gullfoss traustataki í Kaupmannahöfn.

Valerie Neumann sat áfram í Vín og fjölskyldan á Íslandi var rukkuđ um 31 Íslenskar krónur fyrir símskeytakostnađi í bréfi dags. 28. nóvember 1940. Áđur hafđi danska forsćtisráđuneytiđ minnt á ţessa skuld í bréfi til Sendifulltrúa Íslands í Kaupmannahöfn.

Danir fengu peningana sína, eins og alltaf, og Eimskip losnađi viđ vandrćđi. Nasistar fengu Gullfoss  og var skorsteinsmerki skipsins ţeim líkast til ađ skapi.

Valerie Neumann, jú hún var send í fangabúđirnar í Theresienstadt 21. júlí 1942. Andlát hennar skráđ 9. ágúst 1944. Hvort hún hefu dáiđ ţann dag eđa veriđ send í útrýmingarbúđi er óvíst.

Hollenskur gyđingur í Theresienstadt

Skömmu áđur höfđu nasistar búiđ til áróđurskvikmynd um ágćti ţessara fangabúđa í fyrir utan Prag. Í kvikmyndinni sést fólk í sparifötunum viđ ýmsa iđju. Flestir ţeir sem ţarna sjást voru sendir til útrýmingarbúđanna Auschwitz og Sobibor ađ loknum myndatökunum, m.a. kvikmyndagerđamađurinn. Kvikmyndin sýnir gyđinga frá Austurríki, Hollandi, Danmörku, Austurríki og Tékkóslóvakíu.

Hér eru tvö skeiđ úr áróđurskvikmyndinni frá Theresienstadt

http://www.youtube.com/watch?v=OlIMAJF3kic

http://www.youtube.com/watch?v=E9gSzo0x4ak

 

haidgasse 15 

Í ţessu húsi viđ Haidgasse í Vín bjó Valerie Neumann áriđ 1940. Síđar bjó hún í Rotensterngasse. Síđasta heimilisfangiđ henna á ţessari jörđ var ekki Reykjavík heldur Theresienstadt.


Íslenskir öfgabloggarar

 

samkunduhús

 

Miklir öfgamenn hafa lagt leiđ sína á blogg mitt ađ undanförnu. Skrif mín virđast ćsa ţá, enda slćr hjarta ţeirra í takt viđ sprengjuhríđ hinna ţjáđu á Gaza. Ţeir kenna Bandaríkjunum og jafnvel sjálfum sér um morđöldu og innbyrđis skálmöld í hinum mismunandi löndum múslíma. Vegna óhemju og gífuryrđa í minn garđ hef ég meinađ nokkrum ţeirra ađgang ađ bloggi mínu. Ţađ er tilgangslaust ađ ţrátta viđ fólk sem styđur hópćsingu og öfga óupplýsts heims, heims sem ćrist ef einhver í fjarlćgu landi teiknar mynd af skrýtnum karli og sem kaupir sprengjur frekar en mat fyrir börnin sín.

Öfgarnar hjá ţessum hatrömmu stuđningsmönnum öfganna renna allar ađ einum ósi. Feigđarósi stuđnings viđ öfl sem hafa eyđingu Ísraelríkis á stefnuskrá sinni og sem helst sjá endalok vestrćnna gilda. Sjá hér. Sumir ţessara gesta minna hafa lýst yfir harmi sínum yfir ţví ađ Hitler hafi ekki tekist betur viđ drápin en ţćr 6 milljónir gyđinga sem hann kálađi. Ađrir eru enn slímugri í hugsun, ţví ţeir vilja banna gyđingum og Ísraelsríki ađ "misnota" útrýmingarherferđ gegn gyđingum í Evrópu á 20. öld.  Ţađ gerđi Ingibjörg Sólrún líka hér um áriđ, ţegar hún hélt ţví fram ađ Ísrael ćtti ekki neinn einkarétt á réttlćti ţrátt fyrir ósköpin í síđari heimsstyrjöld. Ţađ sagđi hún ţegar leitast var eftir réttarhöldum yfir stríđsglćpamanni sem bjó á Íslandi. Núverandi utanríkisráđherra á Íslandi barđist gegn ţví ađ réttlćtiđ mćtti sigra yfir böđli gyđinga. Ţvílík ósvífni.

Kannski kemst Ingibjörg í Öryggisráđ SŢ međ hirđ fólks sem hefur atvinnu af ţví ađ túlka heiminn eftir kenningum pólitískrar rétthugsunar og hrćsni. Ţá mun heimurinn komast af ţví sanna um "hlutverk Íslands á međal ţjóđanna", en annars geta menn lesiđ um ţađ hér ef ţeir vilja og leita eftir nafni ráđherrans.


Öryggisráđiđ er sirkus

 
Mercaz Harav 1

Eftir árás Palestínumanns á Yeshivu (Torah-Talmud skóla) Mercaz Harav í Jerúsalem í gćr, ţar sem 8 ungmenni voru myrt á hrottalegan hátt fyrir frelsi Palestínu, er hćgt ađ sjá hve mikils virđi Öryggisráđ Sameinuđu Ţjóđanna er.

Ţegar greiđa átti atkvćđi til ađ fordćma árásina, var ţađ ekki hćgt, ţví einrćđis- og íslamistahreiđriđ Líbýa andmćlti. Líbýa hefur líka, eins og Gaza, eyđingu Ísraelsríkis á dagsskránni.

Ţessu ófremdarásstandi í Öryggisráđi SŢ breytir Ingibjörg Sólrún auđvitađ ţegar hún fer í Öryggisráđiđ međ hirđ sína. Eđa verđur hún strengjabrúđa Ghadaffis og arabaríkjanna. Ţađ verđur hált á bónuđum gólfum friđarins í New York. Imba gćti hćglega orđiđ trúđur í öryggissirkusnum SŢ.

Ingibjörg Sólrún Gísladóttir utanríkisráđherra sagđi í Fréttablađinu í gćr ađ hún sći ekki ávinninginn af ţví ađ slíta sambandinu viđ Ísrael, ţrátt fyrir ađ Ísraelsmenn vćru ađ "„hóprefsa" Palestínumönnum á óafsakanlegan hátt". Fullreyna ţyrfti opinberar leiđir, svo sem öryggisráđiđ. Og ađ alţjóđasamfélagiđ léti í sér heyra. Ráđherrann getur hér séđ hvers virđi öryggisráđiđ er.

Hvađ eru árásir Hamas á Ísrael annađ en hóprefsingar? Er enginn heil brú í ţví sem blessunin hún Ingibjörg er ađ gera og hugsa. Ţađ skýtur skökku viđ ţegar ráđherrann bíđur ţangađ til byssurnar ţagna í Darfúr http://postdoc.blog.is/blog/postdoc/entry/294226/ .

Friđarferliđ

Svo kom ţađ fram í gćr ađ Vinafélag Palestínumanna á Íslandi telur Hamas lýđrćđislega kosna stjórn Gaza. Ţađ er sorglegt ađ sjá ađ lćknir í lýđrćđisríki, Sveinn Rúnar Hauksson, álíti ađ hryđjuverkasamtök sem stjórnuđu "kosningum" međ byssuhlaupi og ógn séu lýđrćđisleg.

GazaCelebrate 

Palestínumenn fagna morđárásinni á rabbínanemana

 

Yohai Livshitz, 18 ára 

Neria Cohen, 15 ára

Segev Peniel Avihail, 15 ára

Avraham David Moses, 16 ára

Yonatan Yitzhak Eldar, 16 ára

Yonadav Haim Hirschfeld, 19 ára

Roee Roth, 18 ára

Doron Meherete, 26 ára

ז״ל


« Fyrri síđa

Höfundur

Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson
Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson

vilhjalmur@mailme.dk

Bćkur

Kynning á nokkrum fćrslum, greinum og bókum PostDocs


Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikiđ á Javascript til ađ hefja innskráningu.

Hafđu samband