Leitin að beinum Egils (2. hluti)

 

 

"The skull gradually fills in with densitites, as shown here, and the skull thickens and softens"

Þessa skýringu á framskriðnum Paget's sjúkdómi er að finna á síðu Stanfords háskóla um sjúkdóminn.  Ekki urðu meint bein Egils "soft", smkv. Egils sögu og Byock, eða hvað?

Leit Jesse L. Byocks að beinum Egils eru náttúrulega tálbeita. Byock notar álíka aðferð til að fá fjármagn til rannsókna sinna og þegar Kári í DeCode dáleiðir menn með "ættfræðirannsóknum", sem sýna eiga ættir manna aftur til sagnapersóna í miðaldabókmenntunum. Það hjálpar greinilega fjársterkum aðilum að létta á pyngjunni. Góð saga selur alltaf vel.

En Byock hefur farið óþarflega fram yfir það sem sæmilegt er í þessari sölumennsku í fræðunum. Að minnsta kosti yfir það sem leyfilegt er í fornleifafræði. En fornleifafræðin fjallar um allt annað nú á dögum en það að leita uppi ákveðnar persónur. Það virðast íslenskufræðingar enn vera að gera, líkt og þegar þeir eru að leita uppi höfunda Njálu og annarra fornrita.

Til þess að gera Mosfells-verkefnið kræsilegra telur Byock mönnum trú um að Egils saga lýsi Agli með sjúkdómseinkenni Paget´s disease. Hann trúir því greinilega einnig á söguna sem sagnfræðilega heimild. Hann hefur vinsað það úr af einkennum sjúkdómsins, sem honum hentuðu í greinum sínum um efnið í Viator (Vol 24, 1993) og Scientific American  (1995). Menn geta svo, þegar þeir hafa lesið greinar hans, farið inn á vef Liðagigtarsamtaka Kanada (The Arthritis Society ) eða á þessa síðu til að fá aðeins betri yfirsýn yfir sjúkdómseinkenni hjá þeim sem hrjáðir eru af þessum ólæknandi sjúkdómi. Þau einkenni eru langtum fleiri en þau sem Byock tínir til og flóknari en hausverkurinn og höfuðskelin á Agli. Byock hefur ekki sagt lesendum sínum alla sjúkdómssöguna; til dæmis að þeir sem eru hrjáðir af sjúkdóminum geti einnig liðið af sífelldum beinbrotum og verði allir skakkir og skelgdir fyrir neðan mitti. Hryggurinn vex saman og mjaðmagrindin afmyndast.  Byock heldur því fram að Agli hafi verið kalt í ellinni vegna þessa sjúkdóms. Annað segja nú sérfræðingarnir: "The bone affected by Paget's disease also tends to have more blood vessels than normal. This causes an increase in the blood supply to the area, and as a result the area may feel warmer than usual". Læknisfræði er greinilega ekki sterkasta hlið Byocks og óskandi er að hann stundi ekki lækningar í aukavinnu, líkt og þegar hann gengur fyrir að vera fornleifafræðingur á Íslandi.

Í greinum þeim um verkefnið, sem birtar hafa verið opinberlega, er heldur ekki verið að skýra hlutina til hlýtar. Eins og til dæmis að tæmda gröfin að Hrísbrú sé undir vegg kirkjunnar sem þar fannst. Það þýðir að gröfin eða gryfjan er eldri en kirkjan sem samkvæmt kolefnisaldursgreiningu er frá því um 960. Kannski er erfitt fyrir bókmenntafræðing eins og Byock at skilja svona flókna hluti. Hann átti líka erfitt með að skilja grundvallaratriði í fornleifafræði árið 1995 og þurfti að hafa íslenskan fulltrúa sér innan handar. Mér skilst að þetta sé nú mest orðið norsk-bandarísk rannsókn og gerir Margrét Hermannsdóttir skiljanlega nokkuð veður úr því í grein sinni í Lesbók Mbls. 5.5.2007. Þegar sótt var um rannsóknarleyfi og fjárveitingar árið 1996 var greint frá því að samvinna yrði höfð við fáeina Íslendinga "for ethical reasons".

Hvað varðar fjármögnun rannsóknarinnar, var alveg ljóst frá byrjun, að Byock hafði báðar hendur niður í íslenska ríkiskassann. Hann greindi mér hróðugur frá því, er hann reyndi að fá mig með í rannsóknina, að Björn Bjarnason væri "verndari" rannsóknarinnar og hefði lofað stuðningi, tækjum, fæði og þar eftir götunum. Björn bóndi hefur greinilega ekki brugðist  Byock og hafa eftirmenn hans á stóli menntamála verið álíka gjafmildir. Að Björn Bjarnason er meiri aufúsugestur á Hrísbrú en ég og kollegar mínir, sést á þessari og annari færslu í dagbókum dómsmálaráðherrans.

Þegar íslenskir fornleifafræðingar með doktorsgráðu geta ekki starfað við grein sína sökum fjárskorts og aðstöðuleysis og einn þeirra vinnur sem póstburðardýr í Danmörku, vantar mig orð yfir þá fyrirgreiðslu sem prófessor Byock hefur fengið á Íslandi til að leita beina persónu úr Íslendingasögunum. Eins og ég skrifaði í greinargerð minni árið 1995 um leit hans af Agli: "Það er í sjálfu sér sams konar verkefni og leitin af beinum Jesús Krists og gröf hans eða leitin að hinum heilaga kaleik (The Holy Grail)".

En riddari nútímans leitar ekki að gylltum kaleik eða brandinum Excalibur , heldur Agli Skallagrímssyni. Riddarinn heitir Byock og atgeir hans heitir "Spin and PR". Riddarinn er reyndar búinn að afneita sér þeim óþægindum sem það virðist vera að vera Bandaríkjamaður í brynju. Hann fékk íslenskan ríkisborgararétt árið 2004 (væntanlega á eðlilegri hátt en tendadóttir ráðherra umhverfismála um daginn). Hver veit, kannski er Byock líka orðinn tengdasonur eftir langa búsetu á íslandi. Hann er að minnsta kosti orðinn "fornleifafræðingur", en það geta víst nær allir kallað sig á Íslandi sem kaupa sér skóflu.

Gárungarnir segja mér, að næsta verkefni Byocks sé að leita uppi Loðinn Lepp. Nafnið eitt bendir eindregið til þess að þessi norski erindreki á 13. öld hafi verið með sjúkdóm, sem lýsir sér í óhemju hárvexti, ekki ósvipað og á þessum kappa:

 

 

Leitin að beinum Egils (1. hluti)

 

Í gær birti kollega minn merka grein í Lesbók Morgunblaðsins. Ég frétti af grein Margrétar Hermanns-Auðardóttur gegnum Morgunblaðsbloggið. Við dr. Margrét erum kannski ekki lengur starfsfélagar, því hvorugt okkar hefur haft sérstaklega góð tök á því að vinna við fræðigrein þá sem við notuðum fjölda ára til að sérhæfa okkur í. Ég hef þurft að leita á önnur mið eftir að mér var vísað úr starfi og ég settur í ævarandi atvinnubann á Þjóðminjasafni Íslands (Það er víst einsdæmi á Íslandi). En Margrét hefur alla tíð verið útundan í greininni, einatt vegna öfundar og óskammfeilni ýmissa kollega hennar og aðila, sem hafa reynd að hefta framgang fornleifafræðinnar á Íslandi.

Grein Margrétar fjallar á gagnrýninn hátt um fornleifarannsóknir Jesse L. Byocks í Mosfellsdal; um leitina að beinum Egils Skallagrímssonar, rannsóknir á haugi hans; um kirkju þá sem menn telja að haugbúinn Egill hafi verið greftraður í eftir að haugurinn var rofinn, svo og rannsóknir á Mosfelli, þar sem bein kappans munu hafa verið flutt til hinstu hvílu.

Jesse L. Byock er ekki fornleifafræðingur, en hefur samt stjórnað fornleifarannsóknum á Íslandi í rúm 10 ár. Það sem Margrét Hermanns- Auðardóttir skrifar um rannsóknir hans í grein sinni í Lesbók Morgunblaðsins, get ég í alla staðið tekið undir. Hvet ég fólk til að ná sér í Lesbókina og lesa greinina gaumgæfilega. Þar er einnig hægt að lesa um vinnubrögð í Háskóla Íslands, sem eru fyrir neðan allar hellur.

Ég skrifaði 9 blaðsíðna greinargerð þegar umsókn um leyfi til rannsóknarverkefnisins "The Mosfell Archaeological Project"barst Fornleifanefnd árið 1995. Ég sat þá í Fornleifanefnd tilnefndur af Háskóla Íslands. Það varð uppi fótur og fit. Lektor einn í háskólanum kvartaði fyrir hönd Jesse Byocks til Fornleifanefndar (með bréfi og greinargerð) og til menntamálaráðherra, sem kallaði strax formann nefndarinnar á teppið. Formaðurinn reyndi svo með öllum mætti að fá mig til að draga greinargerð mína til baka. Ég neitaði, því hún stangaðist ekki á við neitt í Þjóðminjalögum. Ég var bara að vinna fyrir nefndarlaununum og ég sá líka óhemjumarga galla á umsókninni. Rannsókninni var síðan veitt leyfi og það reyndar gefið fornleifafræðingi er heitir Timothey Earle (sem ekki er lengur viðriðinn rannsóknirnar í Mosfellsdal), þar sem Byock uppfyllti ekki skilyrðin til að stjórna rannsókninni. Ég ákvað að sitja hjá við leyfisveitinguna. Í greinargerð minni frá 1995 sýnist mér, í fljótu bragði, að ég hafi reynst nokkuð sannspár.

Margrét telur Byock og starfsfélögum hans það til lasts, að þeir hafi ekki einu sinni vitnað í rannsóknir mínar á Stöng í Þjórsárdal. Það er líka rétt hjá Margréti. Það er ekkert nýtt eða neitt sem ég kippi mér upp við. Ég er harla vanur fræðilegri sniðgöngu eða að aðrir geri mínar uppgötvanir að sínum (mun ég skrifa um það síðar). Þegar Byock og aðstoðarmenn hans sóttu um leyfi til rannsóknanna árið 1995, var þó lögð áhersla á mikilvægi rannsókna í Mosfellsdal í ljósi niðurstaðna rannsókna minna á Stöng. Síðan þá hafa þær ekki verið nefndar á nafn af Mosfellsmönnum. Kirkjurústin á Stöng, sem ég hef ekki getað stundað rannsóknir á síðan 1995, er líklega frá svipuðum tíma og kirkjan á Hrísbrú sem Byock og félagar hafa rannsakað. Úr kirkjugarðinum á Stöng hafa bein verið flutt í annan kirkjugarð eftir ákvæðum Grágásar. Sjá Lesbókargrein um rannsóknina.

Ef menn hefðu tekið tillit til greinargerðar minnar frá 1995, þar sem ég fjalla t.d. um tilurð sögunnar um haug Egils í Tjaldanesi, hefðu þeir ekki fyrir nokkrum árum asnast til að grafa í náttúrumyndun, þar sem ekkert fannst nema ísaldaruðningur. Hvers kyns "haugurinn" í Tjaldanesi er, kom einnig fram við fornleifaskráningu Þjóðminjasafnsins á svæðinu árið 1980. Árið 1817 könnuðust lærðir menn ekkert við þennan haug, þegar Commissionen for Oldsagers Opbevaring var að safna upplýsingum um fornleifar, fastar sem lausar, á Íslandi. Haugurinn er því rómantískt hugarfóstur frá 19. eða 20. öld, eins og svo margt annað í tengslum við The Mosfell Archaeological Project. Verkefnið teygir vissulega rómantíkina í fræðimennsku fram á 21. öld.

Hamingjusamir, heiðarlegir en séðir í viðskiptum

 

Ætli þessi ungi Guatamala-búi fái einhvern tíma íslenskt ríkisfang?

Lucia Celesta Molina Sierra, lögfræðinemi og líklega "Maya-prinsessa" frá Guatemala, er nú í góðum málum. Lula er orðinn Íslendingur og það hlýtur samkvæmt alþjóðlegum rannsóknum að auka bjartsýni og ánægju konunnar. Svo ekki sé talað um væntanlega námsdvöl á Bretlandseyjum með syni íslensks ráðherra. Lucia getur auðvitað ekkert gert að því hve hamingjusöm við erum á Íslandi og hve góðir og glaðir sumir alþingismenn eru í 360. hvert skipti sem þeir veita ríkisborgararétt í Paradíslandi. Til hamingju Lucia, þú ert nú á meðal hinnu útvöldu! Guatemala hefur einn færri munn að metta.

Hvað eru allir að tala um spillingu í sambandi við ríkisfangsveitinguna? Nýlegar rannsóknir sýna nefnilega á afgerandi hátt, að á Íslandi og í Finnlandi er minnst spilling á byggðu bóli.

Nú þegar er orðið svo auðvelt að verða Íslendingur, leyfi ég mér að minna á vanda þeirra flóttamanna af gyðingaættum sem komu til Íslands á 4. áratug síðustu aldar. Sumum þeirra var tafarlaust vísað úr landi eða frá. Enginn þeirra var heldur á föstu með syni íslensks ráðherra.Tímarnir eru breyttir. Jú, þegar gyðingarnir komu voru ýmsir hræddir um sinn hag á Íslandi. Hin útspekúleraða kauphéðnaþjóð mátti ekki festa rætur í landinu hreina og menga kynstofninn.

Sendifulltrúi Þriðja Ríkisins, Werner Gerlach, stytti sér stundir í þýska sendiráðinu við Túngötu með því að rannsaka hætturnar sem íslenska "stofninum" stafaði af útlendingum. Honum leist svo sem aðeins í meðallagi á mannavalið í landinu. Það gekk fram af honum þegar ungur, íslenskur samferðarmaður hans um landið sagðist aðspurður vera tilbúinn að kvænast gyðingastúlku. En lokadómurinn í úttekt Gerlachs á Íslendingum hljóðaði svo: "Útsjónasemi í viðskiptum og siðferði: Gyðingar geta ekki náð hér fótfestu. Íslendingar eru svo miklu séðari."

Hamingjusamir og séðir í viðskiptum. Er ekki eitthvað til í því?  

Lucia, þú skalt vera ævinlega velkomin sem borgari í Paradís á jörð. Mér er nefnilega alveg sama þótt einhverjir hafi hjálpað þér til að verða (Parad)Íslendingur. Hver sagði að það væri ekki spilling í Paradís? Lofaðu mér þó einu. Ekki að búa til heimasíðu eins og þá sem Bobbi Fischer er með. Það er alveg óðarfi að brjóta lögin á Íslandi, þó svo að maður hafi fengið sérstaka fyrirgreiðslu í landi hamingjuseminnar. Það gera menn auðvitað heldur ekki venjulega. En í Paradís er allt hægt.

Afi minn á Hofi

Villi (Vilhelm) afi, sem ég greindi frá um daginn, var mér afar góður og að sjálfsögðu líka hún amma Berta, konan hans. Þegar ég var lítill fór afi til Grikklands. Það hefur verið 1966. Þá var afi 63 ára. Ég man að við ókum til Hafnarfjarðar til að kveðja hann. Hann fékk far með togara, sem var seldur til Grikklands. Mér leist ekkert á dallinn, en til Grikklands komst hann með áhöfn og vinum afa. Amma vildi ekki fara með. Þegar afi dó fyrir tæpum 14 árum á 91. aldursári komu í leitirnar myndir, sem teknar höfðu verið af honum og ferðafélögum hans í Panþenon hofinu í Aþenu. Myndirnar hafa líklegast verið teknar af einum af þeim fjölmörgu ljósmyndurum sem eitt sinn sveimuðu um Akrópólis hæð og tóku myndir af ferðamönnum. Filmur voru sendar með sendisveini niður hæðina og þegar fólkið kom niður voru myndirnar tilbúnar. Mér þótti mjög merkilegt að afi minn hefði verið í Grikklandi og síðar þegar ég kom þangað í fyrsta skipti árið 1986 var mér hugsað til þessarrar farar hans þegar ég sat og virti fyrir mér Aþenu með Irene, konu minni, í aprílsólinni hátt yfir skarkala borgarinnar. Afi og ég ræddum mikið um ferðir okkar til Grikklands. Hann talaði um það sem hann hafið séð árið 1966 og ég sagði honum frá Aþenu árið 1986 og hann kannaðist við allt.Tuttugu ár virtust ekkert skipta neinu máli fyrir afa.

Afi minn í Garði

Þetta er afi minn,  Willem, sem ég þekkti ekki. Hef ég greint lítillega frá honum áður. Þetta er ein af 6 myndum sem til er af honum. Eftir að hann hætti í hollenska hernum vann hann við landvinninga. Hann mældi út hvar hægt væri að fylla upp í Ijsselmeer. Síðan sáu Hollendingar um að fylla hólfin upp af drullu og eðju og hefur það tekist nokkuð vel, enda er til nóg af því við ósa stórfljóta. Afa var lítið þakkað fyrir störf sín, enda bara lítið peð í þeim framkvæmdum. Þessi mynd er tekin skömmu fyrir stríð, eftir að fjölskyldan var flutt til den Haag frá Amsterdam, þar sem ætt afa hafði búið síðan á byrjun 17. aldar. Aðalnafn afa var Willem, faðir hans hét líka Willem, en sá var sonur Izaäks sem ákvað að kalla þrjá syni sína Willem að millinafni í höfuðið á hollenskum konungi sem var honum og öðrum mjög ástkær. Afi minn mun hafa haft græna fingur, eins og pabbi minn, og hér situr hann í litla garðinum sínum við lestur umkringdur af blómum. Þetta er sú mynd sem ég hef af honum í huga mér.

Konungskoman 1921

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Konungskoman 1921 hefur alltaf leikið stórt hlutverk í lífi mínu. Þá stökk afi minn yfir hest og lék listir á þverslá fyrir hans hátign Kristján X. Þetta var á Konungssýningunni 3. júlí. Afi var í  ÍR  og fékk medalíu fyrir. Hana hef ég erft og geymi með öðrum gersemum. Það er danskur silfurpeningur sem hefur verið slípaður niður á bakhliðinni og þar hefur verið grafið Konungssýningin 1921. Á framhlið er vangamynd Kristjáns X. Kóngsi mun sjálfur hafa nælt medalíuna á afa og félaga hans. Stór dagur í lífi hans, sem ég heyrði oft um þegar ég var lítill. Myndin hékk líka alltaf á vel völdum stað í íbúðinni hans.

Afi minn, Vilhelm Kristinsson, er 4. frá vinstri í aftari röð á myndinni, sem ég geymi fyrir komandi kynslóðir. Afi bjó lengi að þeirri fimi, sem han þjálfaði í ÍR. Þótt hann væri í góðum holdum síðar á ævinni, gat hann staðið og gengið á höndum á sjötugsaldri og reyndi að kenna mér það. Það tókst aldrei að læra, enda hef ég ekki erft líkamlegt atgervi móðurafa míns á neinn hátt.

Ýmsir heiðursmenn voru í fimleikum með afa. Þar á meðal Benedikt G. Waage, Björn Ólafsson í Coca Cola, Ósvaldur Knudsen, Tryggvi Magnússon, Harald Aspelund, og þjálfari þeirra var að sjálfsögðu kempan Björn Jakobsson.

Og já, ÍR á 100 ára afmæli í ár. Til hamingju! Því miður er ekki lengur fimleikadeild í ÍR.

Óskir um skjótan bata fyrir Dorrit

 

Í gær sá ég Forsetann í sjónvarpinu segja frá slysi konu sinnar í harðfenni í Colorado og frá gróðurhúsaáhrifum. Gott að Dorrit var með hjálm! Verra með jöklana sem brotna og bráðna.

Gróðurhúsaáhrifin eru svo gríðarlega þessa dagana, að allur snjór er nú bráðnaður í Aspen, og skiltið sem lenti í árkstri við forsetafrúna er komið á minjaskrá Colorado-fylkis.

Skiptar skoðanir eru þó um, hvort þetta er í raun skiltið sem Dorrit brunaði á. Aðrir sérfræðingar halda því fram, að skiltið sé enn á kafi í snjó og líti svona út:

Chag Sameach Pesach!

Þessa dagana er Pesach hátíðin haldin hátíðleg. Hátíð hinna ósýrðu brauða, þegar minnst er brottfararinnar frá Egyptalandi.

Í fyrra, þegar ég dvaldist í tvo daga í sumarbústað á Akureyri, rakst ég á þessa mynd í Fréttablaðinu, sem sýnir svo ekki er um að villast, að blaðamaðurinn ruglaðist á ósýrðum brauðum og kartöflum og lauk. Hann skrifaði við myndina: “Þessir heittrúuðu gyðingar voru í gær að ná sér í dágóðan skammt á ósýrðum brauðum. Brauðunum var dreift ókeypis í hverfinu þeirra...”. Ekki neinn Bónus þar!

Hér er rapp um eyðimerkurbrauðið

Ég er stoltur faðir

 

Ég er afar stoltur faðir. Ég á tvö unaðslega skemmtileg og dugleg börn, sem ég þakka konu minni fyrir að hafa búið til með smávegis hjálp frá mér. Hér er mynd af henni Leu minni. Rúben hef ég þegar sýnt.

Nú er Lea, sem er tíu ára, farin að leika á kontrabassa. Húsið titrar allt af djúpum og seiðandi tónum foreldrunum til mikillar ánægju. 

Hver á hvað?

1                     2                   3                   4                   H                  G

Héraðsdómur Reykjavíkur hefur nú í þriðja sinn úrskurðað, að fara skuli fram mannerfðafræðileg rannsókn á lífsýnum til að ganga úr skugga um faðerni Lúðvíks Gizurarsonar hæstaréttarlögmanns. Lúðvík telur að hann sé sonur Hermanns Jónassonar fyrrverandi forsætisráðherra. Hæstiréttur hefur tvívegis hafnað því að erfðafræðilegar rannsóknir verði látnar skera úr um faðerni Lúðvíks.

Í haust lagði Lúðvík fram nýtt skjal til stuðnings máli sínu; yfirlýsingu systkina sinna, þar sem þau segja það siðferðilega skyldu sína að bera sannleikanum vitni. Hann sé sá að foreldrar þeirra báðir, hafi talið Lúðvik vera son Hermanns. 

Áður en tappað verður blóð úr Steingrími Hermannssyni, langar mig að setja fram spurningu til lesenda þessa bloggs. Myndirnar hér að ofan sýna 4 börn (1-4 frá vinstri til hægri). Þrjú þeirra hafa hingað til löglega verið feðruð Gizuri (G) og eitt Hermanni (H). Hver eru börn G og hver eru börn H?

 

Allar tillögur eru jafnréttháar, og enginn þrýstingur er á Hæstarétti til að fara að mati ykkar. Komið  með athugasemdir hér að neðan. Kannski leysum við vandann án blóðs, svita og tára.