Einu sinni var kona ...

Færsla þessi er tileinkuð Agli Helgasyni, þó hún fjalli mest um konuna á myndinni hér að ofan og eins og sést er hún í engu lík Agli. Egill er er ekki með "Bette Davis Eyes" eins og þessi glæsilega kona. Egill er hins vegar einn helsti Hetzmacher Samfylkingarinnar og ESB á Íslandi, en grein mín er skrifuð vegna þessarar færslu hans á Silfrinu hans um auman, ungverskan kynþáttahatara, þar sem hann reynir enn einu sinni, og í þessu tilfelli frekar aulalega, að gera andstæðinga ESB á Íslandi að öfgafólki og gyðinghöturum. Egill skrifar: "Szegedi hefur hatað bókstaflega allt, Evrópusambandið, Slóvaka, Sígauna, en aðallega gyðinga." Ef Egill léti sér nægja sanngjarna gagnrýni á þá sem efast um gæði ESB og evrunnar, flykktust ekki á blogg hans fólk sem eru laumurasistar líkt og flugur sækja á kúadellu.

Já, einu sinni var kona sem hét Marta. Hún giftist góðum Íslendingi, Braga Ólafssyni sem hafði haldið til Manchester árið 1939 í starfsþjálfun hjá fyrrtæki sem Fálkinn, fyrirtæki fjölskyldu Braga, var með umboð fyrir. Það var undanfari þess, að hann ákvað að fara í til náms við tækniháskóla staðarins, þaðan sem hann lauk prófi í vélaverkfræði. Hann kynntist Mörtu í Manchester og þar bjuggu þau fram til 1947. Þá fluttu þau til Íslands, alkomin, og var Marta þá barnshafandi. 

Marta fæddist í Ungverjalandi, eða þess hluta landsins sem nú tilheyrir Slóvakíu og átti ættir að rekja til merkra gyðinga. Hún var reyndar gyðingur í báðar ættir og ætt hennar öll. En á Íslandi þorði hún ekki að segja það nokkrum manni. Hún lét útbúa fyrir sig gögn í fyrrverandi heimalandi sínu, sem sýndu að hún hefði verið kristin. Börnin hennar töldu að hún hefði fæðst kaþólikki, en á Íslandi fylgdi hún manni sínum í Fríkirkjuna.

Árið 1983, þegar ég var staddur á skrifstofu yfirrabbínans í Lundúnum í erindagjörðum, hitti ég mann frá Ísrael, Eliahu Arbel að nafni, sem ég heimsótti þar síðar. Arbel, sem var fyrrverandi yfirmaður endurskoðunar í innanríkisráðuneyti Ísraels (og margt annað merkilegt), spurði mig hvort ég þekkti konu á Íslandi sem héti Marta og sem væri frá Slóvakíu. Það gerði ég ekki, en hafði tök á að ganga úr skugga um það og fann þessa konu og setti hana í samband við Eliahu Arbel, sem var sömu ættar og hún, fjarskyldur henni, og fæddur í sama bæ, Ruzomberok (Rosenberg) í Slóvakíu, sem áður var í Ungverjalandi.

Var ég harðánægður með það að hafa fært fólk saman á þennan hátt og hef gert það tvisvar síðan. Mörgum árum síðar hafði Eliahu upp á mér í Kaupmannahöfn og hafði haft af því mikla fyrirhöfn. Hann vildi nú í samband við fjölskyldu Mörtu, sem lést árið 1989. Ég lofaði að hjálpa honum með það og hafði samband við elsta son Mörtu heitinnar, sem var á fimmtugasta aldursári.

Sonur Mörtu tók erindi mínu frekar illa í byrjun, og taldi mig veri einhvern grínara, því hann var nær fullviss um að móðir hans hefði verið kristin og hún væri komin af góðu kristnu fólki. Ég ritaði hr. Arbel þetta:

Mr. Bragason argues that his mother was never a Jew!  According to him she was baptized, confirmed and practiced Christianity (Roman Catholic) her entire life. Her father and mother were both Christians, although to Mr. Bragason knowledge her mother had some remote Jewish ancestors. Her father's family were, according to Bragason, Catholics way back. Furthermore, Mr. Bragason has never heard about your correspondence with his mother, although he does not doubt that "you might have known her when she was young". Thus, he is unfortunately not interested that I write about her in my book, simply because she was not Jewish and because he "doesn't think she would have liked that someone wrote about her life".

Eliahu Arbel, sem upphaflega hét Elemer Günsberger,  Lea Bang Vilhjálmsdóttir, Malka sambýliskona Eliahus heitins, og höfundur stendur í allri sinni fitneskju fyrir aftan. Myndin er tekin í Ramat Gan haustið 2000.

 

Er ég greindi hr. Arbel frá þessari afstöðu sonar Mörtu, sagðist hann ætla að senda mér upplýsingar frá nánustu ættingjum mannsins í Ungverjalandi, Ísrael og Bandaríkjunum, sem hann og gerði og því miðlaði ég til afkomenda Mörtu og fjölskylda hennar sá hvernig hún hafði valið að leyna uppruna sínum á Íslandi. Hún hafði meðal annars útvegað falsað fæðingavottorð frá Tékkóslóvakíu, sem sýndi að hún var upphaflega kristin. Afkomendur Mörtu fengu nú upplýsingar um sögu fjölskyldu sinnar, um áður óþekkta ættingja, fjölskyldur eins og Lakner, Duschnitz og Porges í Ungverjalandi og Ísrael. Þeim varð nú ljóst að frændur í BNA, sem voru kaþólskir, höfðu tekið þá trú til að fá stöður við háskóla og möguleika í Bandaríkjunum. Allir voru gyðingar á bak við huluna, sem skapast hafði vegna gyðingahaturs og -öfundar og einskis annars.

Samkunduhúsið í Ruzomberok sem í dag stendur tómt eins og samviska Slóvaka. Í dag er bærinn mest þekktur fyrir uppþot nasista á knattspyrnuvöllum þar sem menn heilsa að hætti nasista.

Fjölskylda Mörtu, Meðlimir Duschnitz og Porges fjölskyldnanna 1939-40

Legsteinn ættingja Mörtu í Ruzomberok

Áður en Marta lést árið 1989 var hún í bréfasambandi við fjarskyldan frænda sinn Eliahu Arbel. Hún bað hann vænstan um aldrei að senda bréf til sín beint frá Ísrael. Öll bréf urðu að fara gegnum sameiginlegan ættingja í Lundúnum eða sendast þegar Arbel var á einum af mörgum utanlandsferðum sínum. Marta greindi Arbel frá því að á Íslandi væru menn ekki vinveittir í garð gyðinga og Ísraels. 

Saga Mörtu er ekki einstök. Aðrir gyðingar á Íslandi földu uppruna sinn eins og hún, og margir frægir einstaklingar af gyðingaættum geta sagt svipaða sögu. Til dæmis er margfræg saga Madeleine Albright  utanríkisráðherra Bandaríkjanna (hjá Clinton), sem að eigin sögn uppgötvaði ekki ættir sínar fyrr en á gamals aldri. Hún fæddist í Prag árið 1937 og gekk í 11 ár undir nafninu Marie Jean Korbel, áður en hún og fjölskylda hennar fluttist til BNA.

Ég held að Marta hafi dæmt ástandið á Íslandi rétt, og ekki hefur það batnað ef dæma má út frá flórunni sem skrifar athugsemd við færslu Egils. Nasistum á Íslandi var hyglt ellegar var þvertekið fyrir það að menn sem umgengust helstu morðingja 3. Ríkisins hefðu verið nasistar, eins og tilfellið með Gunnar Gunnarsson sýnir. Fyrir utan ekta nasista í valdastöðum allt frá lögreglustjórum, bankastjóra sem laug til um menntun sína í Þýskalandi nasismans og þingmönnum Sjálfstæðisflokks, til smærri peða eins og yfirmanns ÁTVR, gat maður líka fundið öfgafulla gyðingahatara á meðal krata. Einn þeirra, Jónas Guðmundsson (1898-1973), sem um tíma var alþingismaður gaf út svæsið andgyðingleg rit og trúði því að Íslendingar væru meðal ættkvísla hinna eiginlegu gyðinga og Ísraelsþjóðar, og að þeir sem drepnir hefðu verið í helförinni gætu sjálfum sér um kennt enda ekki gyðingar.

Nú er svo komið að vinstrimenn telja fínt að vera með skítkast í garð Ísrael og gyðinga, aðallega vegna heilags stuðnings og meðaumkvunar þeirra með Palestínuaröbum og hryðjuverkasamtökum þeirra sem hafa að markmiði að útrýma Ísraelsríki. Tilgangurinn helgar meðalið.

Egill Helgasson keyrir hins vegar um þverbak, því hann notar mál um ungverskan rasista sem reynist vera af gyðingættum í Ungverjalandi, líkt og Marta, til að klína óorði á samlanda sína sem eru andvígir ESB. Er það rétta aðferðin?

Við sem ekki trúum á Útópíur, aumt Evruhræ ESB-sinna eða ágæti póetísks Heimsvaldakínverja á öræfum erum nasistar samkvæmt snillingnum Agli Helgasyni. Umræðan á Íslandi er greinileg mjög frumstæð.

Marta leyndi uppruna sínum, líklega af hræðslu við skoðanir Íslendinga. Rasistinn í Ungverjalandi, sem átti ömmu sem lifði af dvöl í Auschwitz, ólst upp í þjóðfélagi þar sem gyðingar voru hataðir jafnmikið fyrir og eftir Síðari heimsstyrjöld, og skyldi það hafa verið öðruvísi á Íslandi?

Frekari lesning hér og hér á dönsku

Athugasemdir

[Vilhjálmur Eyþórsson, 18.8.2012 kl. 16:11]

Sigurður, bróðir Braga Ólafssonar (í Fálkanum) var giftur móðursystur minni og þau Marta voru vinir foreldra minna. Móðir Mörtu var hérna líka og tungumálahrærigrauturinn á heimilinu var frægur. Ég hef alltaf haldið, að Marta hafi verið gyðingur þó ég muni ekki hvernig ég hef heyrt það, en það skiptir engu. Gyðingdómur er einungis trúarbrögð, alls ekki í neinum vitrænum skilningi „kynþáttur“ eins og nasistar og aðrir vitleysingar ímynda sér.

[Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson, 18.8.2012 kl. 20:44]

Merkilegt að heyra að þú hafir þekkt Mörtu, en hvað fékk þig til að halda að hún væri gyðingur, þegar börnin hennar vissu það ekki. Ertu svona "rassenglöggur", eða ljómaði Marta heitin af trúarofsa, því gyðingdómur eru jú bara trúarbrögð að þínum dómi?

Vilhjálmur, gyðingdómur eru auðvitað fyrst og fremst trúarbrögð, en gyðingar eru líka þjóð og kynþáttur, en ekki í þeim skilningi á kynþætti sem rasistar hata. Rasismi er vesturevrópsk uppfinning, sem aðallega beindist að gyðingum til að fá útrás fyrir fordóma, hatur og öfund. Að segja þjóð og kynþætti að hann sé ekki til er ekkert annað en ógeðfelldur rasismi og lítilvirðing. 

Reyndar er það svo, að gyðingar á okkar tímum eru hlutfallsega minna "blandaðir" en Íslendingar frá upphafi byggðar á Íslandi. Á þeim tíma sem gyðingatrú hefur verið till, hafa þeir sem henni fylgdu blandast minna við aðra hópa en Íslendingar, þó gyðingar hafi verið á ferðinni og á flótta, meðan Íslendingar hafa aðallega verið í hlutverki heimalninganna með mikilmennskubrjálæðið. Og þú leyfir þér svo að halda því fram að gyðingar séu ekki kynþáttur og þjóð?

Kynntu þér nýjustu niðurstöður erfðafræðirannsókna á gyðingum. Á Wikipediu eru flestar nýjustu niðurstöðurnar. Þrátt fyrir mismunandi útlit, fenótypur, eru gyðingar af mismunandi hópum meira tengdir en flestum hafði órað fyrir. 

[elías (IP-tala skráð) 19.8.2012 kl. 05:21]

Ekki vera svona reiður við Vilhjálm E.

Ég spyr líka og það í forvitni og vinsemd.

Get ég orðið gyðingur?Verandi eitthvað annað eins og er.

Og verða þá börnin mín gyðingar ef ég gerist slíkur?

P.S.Ég spyr í alvöru.

[Gunnar Th. Gunnarsson, 19.8.2012 kl. 06:00]

  Þú dæmir íslensku þjóðina af heift en ýlfrar vegna gagnrýni á gyðinga.

Pistlar þínir um gyðingdóm er málstað þeirra ekki til framdráttar, nema síður sé. Oftsæki og hatur, kemur í hugann. Ógeðfelt, svo ekki sé meira sagt.

[FORNLEIFUR, 19.8.2012 kl. 06:42]

Þessi pistill minn er ekki um gyðingdóm, Gunnar Th. Gunnarsson, heldur um gyðingahatur sem blómstrar á Íslandi.

[Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson, 19.8.2012 kl. 07:01]

Elías, ef þig lystir að verða gyðingur, getur þú það í sumum "deildum gyðingdóms". Það tekur mikinn tíma og gerist ekki á internetinu. Sumir gyðingar vilja ekki sjá nýgyðinga og þá sem ekki eiga móður sem er gyðingur, og er það ekkert annað en hreinn rasismi. 

Börn þín yrðu ekki og gætu ekki kalla sig gyðinga ef þú gerðir þetta, nema að kona þín væri gyðingur frá fæðingu eða móðir þín hefði verið það. Konur ráða mestu í gyðingdómi, eins og á Íslandi - svo kannski yrði þetta auðvelt fyrir þig.

Menn þurfa heldur ekki stórt nef eða að vera ríkir til að verða gyðingar og maður þarf ekki að fara í litningaþerapíu.  Flestir gyðingar eru fátækir og með lítil nef og léleg gen. En þú mátt búast við því að verða hataður og öfundaður, og jafnvel dáður og af og til drepinn. Haltu þig bar við Íslendinginn og Lúther. Það hefur dugað mörgum hingað til.

[Ragnar Geir Brynjólfsson, 19.8.2012 kl. 14:24]

"Þeim varð nú ljóst að frændur í BNA, sem voru kaþólskir, höfðu tekið þá trú til að fá stöður við háskóla og möguleika í Bandaríkjunum. "

Af hverju ætli þeir hafi tekið kaþólska trú frekar er t.d. einhverja mótmælendatrú? Þótti það e.t.v. trúverðugra þar sem þeir voru frá Suðurhluta Evrópu?

Má hugsanlega gera ráð fyrir að staða þerra hefði ekki verið síðri innan háskólanna sem mótmælenda?

[Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson, 19.8.2012 kl. 21:51]

Ragnar Geir, það fer líklega eftir háskólum, fólkinu sjálfur, hvaðan það er og hvað því líkar. En eitt er víst. að lengi vel, allt fram á 7. áratug 20. aldar var erfitt fyrir gyðinga að fá stöður í sumum háskólum í BNA, þótt gyðingar séu áberandi bandarískum háskólum í dag og hafi útvegað skólunum heiður vegna þeirra mörgu Nóbelsverðlauna sem þeir hafa unnið, en það er svo annað mál.

Ég hef séð rannsókn á gyðingum frá Hollandi sem fluttu ungir til ýmissa landa eftir síðara stríð,  og af hverju svo margir þeirra snérust til kristni.  Margir höfðu misst flesta ættingja sína. Kirkjudeildin skipti ekki máli, en fólk giftist/kvæntist kristnum einstaklingum og aðalástæðan var, að menn vildu ekki að börn þeirra þyrftu að þola hörmungar þess að vera gyðingur enn eina kynslóðina.

Flestir Íslendingar eiga líklega erfitt með að skilja þetta, því á Íslandi fengu menn sem betur fór setulið Breta og Bandaríkjamanna og ekki sérstaklegar margar hörmungar stríðsins.