Fornleifarugl á Skriðuklaustri - eða bara sýfilis?

Maður veltur því óneitanlega fyrir sér, sem doktor í fornleifafræði sem ekki hefur tök á því að vinna á Íslandi, af hverju sumir íslenskir fornleifafræðingar þurfi að kasta sér út furðufréttaflutning til að auglýsa rannsóknir sínar.  Við höfum á síðustu árum heyrt um "búsetu fyrir landnám" sem "ekki var landnám", sem og um "Eskimóa á Austurlandi", nánar tiltekið að Skriðuklaustri. Umsjónamenn rannsóknanna á Skriðuklaustri setja reyndar met í yfirlýsingagleði, og gefa ástæðu til að ætla, að þeir sem þeim rannsóknum stjórna hafi lítið eða ekkert vit á því sem þeir eru að eiga við - eða að þeir hafi orðið illilega fyrir barðinu á lélegum fréttamönnum RÚV.

Nýjasta fréttin frá Skriðuklaustri er sú að þar hafi fundist risi. Á fréttinni má dæma, að kista nokkur sé rosalega löng, en hún getur auðvitað innihaldið einstakling sem var styttri en kistan. Bíðum og sjáum hvað í kistunni er, áður en að yfirlýsingin er sett út. Nú síðast fannst á Skriðuklaustri "gröf konu sem hefur þjáðst af sjaldgæfum piget-sjúkdómi sem veldur svipaðri vansköpun og hrjáði Joseph Merrick sem kallaður var fílamaðurinn", eða svo segir frétt RÚV. Sjá einnig sjónvarpsfréttina.

Mikið er þetta nú einkennilegt. Joseph Merrick var ekki með piget-sjúkdóm (eða Paget), heldur Proteus syndrome, einnig kallað Wiedemann heilkenni.

Piget sjúkdóm er ég ekki alveg viss um að sé yfirleitt til, nema þá á Skriðuklaustri og mér heyrist fornleifafræðingurinn á Skriðuklaustri sé að tala um Paget. Mig grunar að "sérfræðingarnir" á Skriðuklaustri séu að hugsa um Paget-sjúkdóm, en er þó ekki alveg viss. En þann sjúkdóm var fílamaðurinn Joseph Merrick sem sagt ekki með! 

Annar "fornleifafræðingur" hafa reynt að gera því skóna að Egill Skallagrímsson hafi þjáðst af Paget sjúdómi. Hann skrifaði miklar greinar um þessa uppgötvun sína og leitaði að beinum Egils í fjölda ára að Mosfelli, án þess að gera sér far um að athuga hvernig krankheit þessi lýsa sér á beinum manna.  Hef ég skrifað um þetta áður hér og hér í Leitin að beinum Egils I og II.

Ég tel útilokað að blessuð konan, sem dó drottni sínum á síðmiðöldum á Skriðuklaustri, hafi verið með "Piget" eða Paget. Svona ef dæmt er út frá ljósmyndinni sem fréttastofa RÚV birtir af hauskúpu konunnar (sjá ofar), tel ég líklegra að hún hafi verið með sýfilis eða berkla, og beinkrabba svona til vara. Höfuðbein einstaklingar með Paget sjúkdóm eru mjög brotkennd og frauði líkust á síðari stigum sjúkdómsins. Lærleggur sá sem fornleifafræðingurinn sýndi, ber ekki einkenni Paget-sjúkdóms í beinum. Steinunn Kristjánsdóttir, mér þykir líklegast að þú sért kominn með syffa á Skriðuklaustri. Sjá hér.

En nú er nóg komið. Eskimóar, piget, risar. Hvað finna þau næst á Skriðuklaustri? Sætabrauðsdrenginn og stígvélaða köttinn eða Rauðhettu? Svona dómadags rugl er orðið einum of algengt í íslenskri fornleifafræði og verður að linna.

Íslenskir fornleifafræðingar ættu að gera að venju að lesa yfir það sem blaðamenn og fréttasnápar hafa eftir þeim áður en það er birt. Oft getur það eitt verið til bóta.

Að lokum, ef menn hafa ekki fundið skurðarhníf á Skriðuklaustri, er út í hött að álykta að groddalegt brýni sem fannst í kirkjugarðinum í sumar hafi "ef til vill verið notað til að brýna skurðarhnífa". Það sem kemur í fréttum frá Skriðuklaustri er orðið verra en versti læknareyfari.

Athugasemdir

[Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson, 29.7.2010 kl. 15:00]

RÚV breytti fréttsinni: á einum stað í fréttinni var piget breytt í paget og á hinum var ekki, svo enn stendur í fréttinni piget neðar í fréttinni. Svo er skýrt að kistan sé 2 metrar. Risi? 

En Piget er ekki til sem sjúkdómur og konan á Skriðuklaustri var ekki með Paget. Svo þetta er enn mjög rangt hjá fréttamanni og fornleifafræðingnum sem er að reyna að klóra yfir ummæli sín.

Fornleifafræðingar á Skriðuklaustri hafa fundið óvenjustóra líkkistu í grafreit gamla klausturspítalans. Sá sem liggur í kistunni hefur líklega verið risi miðað við aðra Íslendinga á miðöldum. Þá fannst nýlega fannst gröf konu sem hefur þjáðst af sjaldgæfum piget-sjúkdómi sem veldur svipaðri vansköpun og hrjáði Joseph Merrick sem kallaður var fílamaðurinn.

VARÐ

Fornleifafræðingar á Skriðuklaustri hafa fundið óvenjustóra tveggja metra langa líkkistu í grafreit gamla klausturspítalans. Sá sem liggur í kistunni hefur líklega verið risi miðað við aðra Íslendinga á miðöldum. Þá fannst nýlega gröf konu sem hefur þjáðst af sjaldgæfum paget-sjúkdómi sem veldur svipaðri vansköpun og hrjáði Joseph Merrick sem kallaður var fílamaðurinn.

[Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson, 29.7.2010 kl. 15:02]

Fréttafölsun er auðvitað engin nýjung á RÚV.

[Sigurður Þór Guðjónsson, 29.7.2010 kl. 17:02]

Ég hygg í djúphygli minni að þarna hafi verið um ritvillu að ræða. Það hafi átt að standa að konan hafi verið með Piaget. Var ekki einhver sálfræðifauskur í fyrndinni sem hét Piaget. Konan mun hafa verið með honum og þess vegna er sagt að hún hafi verið með Pi(a)get.

[Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson, 29.7.2010 kl. 17:11]

Ekki ætla ég að útiloka þetta Sigurður. Austfirskar konur eru og voru að jafnaði með fleirum en konur í öðrum landshlutum. Frakkar voru vinsælir.

[Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson, 29.7.2010 kl. 21:32]

En frakkar komu ekki með syffan frekar en Kristófer Kólumbus.

[Jón Steinar Ragnarsson, 30.7.2010 kl. 01:00]

Er það Indiana Jones Íslands Bjarni Einarsson þarna á ferð? Eitthvað finnst mér þetta bera keim af því.

[Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson, 30.7.2010 kl. 07:54]

Jón Steinar, Bjarni er ekki með Paget sjúkdóm og líkist ekkert fílamanninum og hann passaði ekki í 2 metra kistu, enda risi. Nei, þetta er ekki vinur minni Bjarni F. Einarsson, sem ekki er Indiana Jones Íslands. Það er Orri Vésteinsson sagnfræðingur, sem rænir hugmyndum annarra og gerir að sínum án þess að kvitta fyrir sig og kallar sig fornleifafræðing. 

En Skriðurannsóknunum er stýrt af Steinunni Kristjánsdóttur með miklum myndarbrag, en heldur til mikilli yfirlýsingargleði. Grænlensku konurnar sem hún fann um árið, eru greinilega farnar á kajak til Grænlands, og mér sýnist að Paget sjúkdómurinn muni gera það líka. Það er heldur ekki ófínt að vera með kynsjúkdóma í klaustrinu.

Ekki vill ég útiloka, að Steinunn sé með lélegan líkamsmannfræðing við rannsóknina.

Tölfræðilega er það líka orðið vandamál, ef 3 einstaklinga frá Landnámi hafi verið með Paget, þ.e. Egill Skallagrímsson, konan á Skriðuklaustri og "önnur beinagrind".  Það er fremur há tíðni miðað við allan fjölda Íslendinga frá byrjun. Enda er þetta rugl. Engin Paget bein hafa fundist á Íslandi og Paget veldur ekki þeirri afmyndun sem "fílamaðurinn" var með. Allir gátu hins vegar náð sér í sýfilis, sem lengi var talinn hafa komið til Evrópu frá Ameríku eftir landafundi Kólumbusa. Þaðan gæti sjúkdómurinn vel hafa náð til Íslands eftir þann tíma, enda breiddist sjúkdómurinn mjög hratt út. En nú er komið í ljós, að sárasótt var í Evrópu löngu áður en Kólumbus fór til Ameríku.

Yfirlýsingagleðin er þó ekki það versta í íslenskri fornleifafræði. Þögn sumra er verri. Sumir fornleifafræðingar segja ekki neitt, þótt þeir hafi öll tök á því að gefa út rannsóknir sínar. Dælt hefur verið peningum í rannsóknir í góðærinu, en því miður ekki í úrvinnslu. Sumir fornleifafræðingar hafa greinilega ekki hugmynd um hvað forngripirnir sem þeir finna eru ættaðir eða frá hvaða tíma þeir eru, enda fæstir lærðir miðaldafornleifafræðingar.

[Ragnhildur Kolka, 30.7.2010 kl. 12:03]

Þjóð sem velur sér ríkisstjórn sem flytur fæðingarstað fremstu frelsishetju sinnar á milli fjarða getur ekki gert kröfu um burðugri fornleifafræðinga.