We can see what we are going to find, before we find it

 

 

Nú er fornleifagúrkan 2008 greinilega komin á fulla ferð og getur íslenskur fornleifafræðingur eins og ég, sem er langt frá góðu gamni, oft rekið upp stór augu þegar hann les um sumarvertíðina hjá kollegum sínum. Sumt gleður mig en annað fær mig til að brosa, jafnvel hlæja - en ekki alltaf af gleði. Oft er það skrítnum fréttaflutningi að kenna, ekki fornleifafræðingunum. Fornleifafræðingar eiga að hafa það fyrir reglu að biðja um að fá að lesa frétt áður en hún er birt. Af biturri reynslu er það ljóst að sumarmenn fréttastofanna, sem oft framreiða fornleifafréttir, eru ekki alltaf starfi sínu vaxnir

Fyrir nokkrum árum var hlaupið með það í fjölmiðla að bein eskimóakvenna hefðu fundist á klaustri austur á landi. Hvað ætli hafi orðið um þær stöllur? Það upphlaup var nú reyndar ekki fjölmiðlum að kenna. Nýlega var íslenskur fornleifafræðingur að hjálpa Ítala að finna gersemar á öræfum Íslands. Ekki tel ég líklegt að Bjarni F. Einarsson fornleifafræðingur hafi verið þarna til annars en að fylgjast með því að allt færi sómasamlega fram. Ítalinn hafði reiknað út að faldir fjársjóðir væru þarna á Íslenska hálendinu. Það er kannski orðið of létt að fá leyfi til að stunda fornleifarannsóknir á Íslandi. Rugludallar sem leita að the Holy Grail í einhverri Dan Brown vímu eiga ekkert erindi til Íslands. Þeir eru að leita að því sama sem SS-fornleifafræðingar leituðu að á 4. áratugi síðustu aldar.

Í gær sá ég bandarískan fornleifafræðing, John Steinberg, lýsa rannsóknum sínum á rústasvæðum í Skagafirði með örbylgjusendum. Steinberg og hópur hans segjast hafaf fundið danska mynt frá því um 1040 í rústum á Stóru-Seylu í Skagafirði. Í fréttinni fáum við að vita þetta:  Það sem vekur undrun, og jafnvel örbylgjusendar geta ekki svarað, er af hverju peningurinn sem fannst við Stóru-Seylu er úr kopar þegar danska myntin var slegin úr silfri.

Það er ekki nema von að menn reki í rogastand. Koparmynt (gangmynt) var ekki slegin í Danmörku fyrr en á 16. öld. Ef "mynt" sú sem fannst á Stóru Seylu er frá því um 1040 og dönsk, er það mynt Harðaknúts, sem var þá við völd 1035-1042. Myntir hans frá Danmörku og Bretlandseyjum eru vel þekktar og rannsakaðar, en ekki þekki ég neinar sem eru líkar "myntinni" í Skagafirði. Ég er búinn að skoða allar myntir frá stjórnartíma Sveins Tjúguskeggs allt fram til Haraldar Hænu, það er frá 1013 til 1080. Ég finn ekki neinar myntir sem líkist mynstrinu sem ég sé á bronspeningnum frá Stóru-Seylu.

Dönsk myntslátta á 11. öld var undir áhrifum af enskri (Angló-saxískri) sláttu, og verið getur að eitthvað líkt "peningnum" á Stóru-Seylu sé til á meðal 11. aldar myntar á Bretlandseyjum. En ekki hef ég fundið neitt í mínum bókum um það.

Enda held ég ekki að þetta sé mynt, heldur kinga (skreyti) sem hangið hefur í sörvi (meni) með perlum og öðru skrauti. Kingan hefur væntanlega verið búin til  til að líkjast gangmynt tímans. Einhvern tíma hefur karl eða kona slitið sörvi sitt og þessi koparpjatla hefur fallið í gólfið og ekki fundist aftur. Oft var sett lítil festi á myntir og í þessu tilfelli hefur verið búin til eftirlíking af mynt til að nota sem skreyti. Menn höfðu líklega ekki ráð á silfri á Seylu.

Orð John Steinbergs fornleifafræðings "We can see what we are going to find, before we find it" eru háfleyg og gleymast seint (horfið á myndskeiðið með fréttinni). Gott að fá svona veltalandi Superman með röntgensjón í fornleifafræðina. Ég leyfi mér að bæta við ókeypis ráðgjöf handa John Steinberg: but you sure aint goin' to discover what you find, if you don't make an effort to know. Það má vera að Bandaríkjamenn sem eru að rannsaka á Íslandi séu sleipir í örbylgjum, en þeir eru, eins og einn fyrrverandi formaður Fornleifanefndar Ríkisins sagði á síðasta áratug 20. aldar, því miður nær oftast ólæsir á menningarsögu Íslands og Norðurlandanna

Athugasemdir

[Kristján Sveinsson (IP-tala skráð) 13.8.2008 kl. 09:37]

Það var nú gott að þau fundu þessa mynt í peningakreppunni. Bara ekki láta bankana ná í hana því þeir týna öllum peningum og eru galtómir.

Örbylgjusendirinn er ábyggilega öldungis fínn og yfirmáta tæknilegur. Ég nota stöku sinnum örbylgjusendi til að hita matinn þegar lítið stendur til í eldhúsinu. Nú fer ég bráðum með eldhúsörbylgjusendinn minn hérna út í garð og verð illa svikinn finni ég ekki dálítið af mynt. Fólk er jú alltaf að henda peningum í vitleysu og garðurinn minn — er eiginlega óttaleg vitleysa. Já, ég finn ábyggilega bara talsvert af mynt.

Mikið þing held ég að rafmagnssendirinn sem sagt er frá í hinni frómu blaðagrein hljóti að vera. Landsvirkjun þyrfti endilega að ná til hans. Þá væri kannski hægt að hætta að leggja þessar svínljótu háspennulínur út um allt. Láta bara rafmangssendirinn um málið.

Jæja, hættum að gera flím og dár með örbylgjufornleifafræðinga og gúrkutínsluviðvaninga, gamli minn. Verum frómir. Verum afskaplega frómir. 

Pax. 

[Sólveig Hannesdóttir, 13.8.2008 kl. 19:41]

Fróðlegt postdoc...

[Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson, 13.8.2008 kl. 22:32]

Friður sé líka með þér Kristján og gott Karma,

mér finnst þetta leiðinleg fornleifafræði, að sjá allt sem maður finnur áður en maður finnur það. Það tekur allan spenning úr fornleifafræðinni. Er ekki alveg eins hægt að hætta að grafa, láta örbylgjurnar sjá um vinnuna og fara síðan á Sams Bar og þamba Bud, svo til Marthas Vinyard í Broncónum og fá sér humar eða bara liggja í sófanum og horfa á NBC sendingar frá sundi í Beijing og hlusta á konuna. 

Láttu mig vita hvað kemur úr garðvinnunni. Láttu mig vita hvað þú finnur áður en þú segir mér það.

[Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson, 13.8.2008 kl. 22:36]

Já Sólveig, fornleifafræðin er svo sannarlega fróðleg. Ég vona að "peningurinn" sé eftir að hjálpa John Steinberg til að sjá hvernig þjóðfélagið þróaðist á Þjóðveldisöld á Íslandi, en það er yfirlýst markmið hans.

[Arafat í sparifötunum, 17.8.2008 kl. 00:32]

Alveg hjartanlega sammála þér að maður verður að fá að lesa yfir fréttir af rannsóknum sínum.Ég var algjör frekja og krafðist þess að fá að lesa yfir fréttir af minni rannsókn í sumar ...samt tóks Rúv að láta líta út eins það væri eitthvað hobbý hjá mér að grafa.  

Ég vildi óska að ég hefði jafn mikið af peningum eins og þeir sem leita fjársjóða á hálendinu, gæti borgað mörgum laun í nokkrar vikur  fyrir það sem þeir borga fyrir að leigja þyrlu einn dag. Ég ætti kanski að segja þeim að ég hafi fundið öruggar sannair í Kjarvals málverki að fjársjóðurinn hafi verið falinn í nokkrum fornum bæjarhólum í Rangárvallasýslu og bjóðast svo til að grafa alla hólana upp.

[Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson, 19.8.2008 kl. 09:15]

Já Margrét, maður verður að vara sig á blaðamönnum.

Hér um árið, þegar ég var að grafa á Íslandi, og PR og self promotion var ekki orðin hluti af starfi fornleifafræðinga, hringdu blaðamenn fyrst og fremst á Þjóðminjasafnið til að fá gúrkusneið. Ég var svo heppinn að sá sem þar réði einn ríkjum í allt of langan tíma, nefndi vísvitandi vegna yfirlýstrar persónulegrar andúðar á mér, aldrei að verið væri að grafa á Stöng í Þjórsárdal, þar sem ég fékk allranáðugast að grafa. Þess vegna fengum við aldrei neinar verulegar blaðamannaheimsóknir þangað, þó svo að sagan hefði breyst töluvert vegna rannsóknanna þar. Ég veit ekki hvort það hefði breytt neinu. Þá voru engir peningar til í rannsóknir.

Þessi öðlingur á Þjóðminjasafninu og kona nokkur sem lengi vel stundaði fornleifarannsóknir, án þess að hafa tilskylda menntun, voru á safninu þegar ég sem 18  ára menntskælingur kom á safnið til að heyra um námsmöguleika. Þau drógu bæði mjög úr, mæltu ekki með því að neinn færi að læra þessa grein, sem þau höfðu reyndar sjálf ekki lokið námi í, og töldu allt því til foráttu að fara í fornleifafræði. Hvernig ætli þeim líði kringum alla þá dugandi ungu fornleifafræðinga sem nú eru komnir á markaðinn ?

Gangi þér vel í þínum rannsóknum!