Eimskipasaga

Ljósm. Vilhjálmur Örn

 

5. febrúar árið 1940 fór Valerie Neumann, 65 ára kona í Vín Austurríki, í sendiráð Dana í Vín og sótti um 14 daga landvistarleyfi í Danmörku, til þess að bíða þar eftir skipi til Íslands. Erindi hennar var sent til útlendingadeildar Ríkislögreglunnar í Kaupmannahöfn, sem hafði samband við skipafélög sem sigldu á Ísland.

Danska skipafélagið DFDS upplýsti að ekki yrði siglt í bráð til Íslands, þar sem hætta væri á því að skip félagsins yrðu tekin af Bretum og færð til hafnar á Bretlandseyjum, sérstaklega ef "þýskir þegnar" væru um borð.  Danska lögreglan fór annars með umsókn Valerie Neumann sem umsókn gyðings og færði hana inn í skýrslur sem Valeire Sara Neumann. Lögreglan gerði DFDS það ljóst að Valerie Neumann væri gyðingur frá Austurríki. Þýsk yfirvöld kröfðust þess að gyðingakonur bæru millinafnið Sara í skilríkjum sínum og karlar millinafnið Israel. Hún var líka afgreidd sem Valerie Sara Neumann í Danmörku.

Eimskipafélagið hf upplýsti, þegar mál Valerie Söru Neumann var borið undir það, að maður myndi gjarnan taka þýska ríkisborgara með á skipum sínum, ef þeir hefðu meðferðis vottorð frá breskum yfirvöldum. Eimskipafélagið vissi hins vegar vel að þýsk yfirvöld gáfu ekki út nein slík vottorð.

Danski lögreglufulltrúinn H. Krause, sem var nasisti og gyðingahatari, skrifaði í skýrslu sína um Valerie Neumann "Það kom fram í máli félagsins að maður vildi helst vera laus við farþega sem kynnu að valda vandamálum eða seinkunum fyrir skipið".

Norðmenn neituðu líka Valerie Neumann um leyfi til að bíða eftir skipi til Íslands í Bergen. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 The Wonderland of Contrasts

Nokkrum mánuðum síðar, eftir að Valerie Neumann ítrekaði umsókn sína og einnig fjölskylda hennar á Íslandi, n.t. systursonur hennar Viktor Urbantitsch (Urbancic) sem var búinn að kaupa handa henni farmiða, var aftur haft samband við Eimskipafélag Íslands í Kaupmannahöfn.

Eimskipafélagið upplýsti þann 5. apríl 1940 að það hefði verið svo mikið "Vrøvl" og erfiðleikar með bresk yfirvöld, svo það væri ekki hægt að leyfa frú Neumann að sigla, nema að hún fengi bresk vottorð og gildandi íslenskt landgönguleyfi. Skrifstofa félagsins í Kaupmannahöfn upplýsti að siglt yrði þann 10. apríl og svo aftur 1. maí.  Embættismaður við Ríkislögregluembættið, Troels Hoff, ákvað hins vegar sama dag að Valerie Neumann fengi ekki leyfi til að dvelja í Danmörku.

Fjórum dögum síðar buðu Danir, svo að segja án nokkurrar mótspyrnu, þýsku herraþjóðina velkomna. Og já, ekki má gleyma því að Þjóðverjar, sem Íslendingar báru svo mikla virðingu fyrir, tóku Gullfoss traustataki í Kaupmannahöfn.

Valerie Neumann sat áfram í Vín og fjölskyldan á Íslandi var rukkuð um 31 Íslenskar krónur fyrir símskeytakostnaði í bréfi dags. 28. nóvember 1940. Áður hafði danska forsætisráðuneytið minnt á þessa skuld í bréfi til Sendifulltrúa Íslands í Kaupmannahöfn.

Danir fengu peningana sína, eins og alltaf, og Eimskip losnaði við vandræði. Nasistar fengu Gullfoss  og var skorsteinsmerki skipsins þeim líkast til að skapi.

Valerie Neumann, jú hún var send í fangabúðirnar í Theresienstadt 21. júlí 1942. Andlát hennar skráð 9. ágúst 1944. Hvort hún hefu dáið þann dag eða verið send í útrýmingarbúði er óvíst.

Skömmu áður höfðu nasistar búið til áróðurskvikmynd um ágæti þessara fangabúða í fyrir utan Prag. Í kvikmyndinni sést fólk í sparifötunum við ýmsa iðju. Flestir þeir sem þarna sjást voru sendir til útrýmingarbúðanna Auschwitz og Sobibor að loknum myndatökunum, m.a. kvikmyndagerðamaðurinn. Kvikmyndin sýnir gyðinga frá Austurríki, Hollandi, Danmörku, Austurríki og Tékkóslóvakíu.

Hér eru tvö skeið úr áróðurskvikmyndinni frá Theresienstadt

http://www.youtube.com/watch?v=OlIMAJF3kic

http://www.youtube.com/watch?v=E9gSzo0x4ak

 

 

Í þessu húsi við Haidgasse í Vín bjó Valerie Neumann árið 1940. Síðar bjó hún í Rotensterngasse. Síðasta heimilisfangið henna á þessari jörð var ekki Reykjavík heldur Theresienstadt.

Athugasemdir

[Gestur Halldórsson, 21.3.2008 kl. 15:27]

Sæll Villi, og þökk fyrir að minna okkur hin á hvernig innrætið getur verið í okkur mönnunum, ef við höfum ekki taumhald á því.

[Snorri Bergz, 21.3.2008 kl. 18:49]

Sæll Villi

Ertu með íslensku gögnin um Valerie Neumann? Getur nálgast þau hjá mér þegar þú ert hér á Íslandi næst.

kv

SGB

[Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson, 21.3.2008 kl. 19:49]

Þakka þér fyrir Sneott, þú ert öðlingur. Ég kem fyrr eða síðar eða eins og gobenorinn segir: Eilbiebach! En það ert þú sem átt að skrifa söguna kallinn minn. Mikið slys var að tölvunni þinni var stolið hér um árið. Það var glæpur og þeir sem gerðu það munu visna og allir afkomendur þeirra og limir. Við skiptumst á gögnum.

[Ómar Ragnarsson, 21.3.2008 kl. 23:59]

Ótrúlegasta staðreyndin sem komið hefur upp varðandi framkomu norrænna þjóða við saklaust fólk var meðferðin sem "hernámsbörn" danskra kvenna og þýskra hermanna þurfti að sæta eftir stríðið. Slæm merðferð á þeim kostaði þau þjáningar og sum lífið.

Atferli okkar Íslendinga er einnig svartur blettur. Allir vita hve gríðarlega mikið gildi það hafði fyrir okkur að við hleyptum örfáum menntuðum mönnum inn í landið, svo sem Victor Urbancic, Róbert Abraham Ottósson, Fritz Weishappel, Carl Billich, Jósef Felzmann, Franz Mixa og fleiri.

Hitt var ömurlegt að við skyldum meina fjölda gyðinga að koma til landsins, sem margir voru vel menntað fólk sem vöntun var á hjá okkur, en á sama tíma voru t.d. fluttir ellefu norskir skógarhöggsmenn til landsins !

[Snorri Bergz, 22.3.2008 kl. 21:48]

Rétt Ómar, og refahirðir, garðyrkjumenn, verkamenn, osfrv.

Á meðan kvartaði landlæknir yfir læknaskorti á Íslandi, t.d. að það vanti tilfinnanlega augnlækna og sérfræðilækna, en hafnaði vel menntuðum sérfræðingum af því þeir voru ekki af réttu þjóðerni.