Happy Birthday Gene !

 

Í dag verður vinur minn Eugene Katz 92 ára. Ég óska afmælis"barninu" innilega til hamingju með afmælið.

Eugene Katz, sem býr í Napa í Kaliforníu, er mikilvæg persóna í bók minni Medaljens Bagside (2005). Bókin fjallar fyrst og fremst um fólk sem var myrt eftir að dönsk yfirvöld vísuðu því úr landi. Eugene var einn þeirra heppnu. Hann flýði til Danmörku á aðfangadag jóla árið 1938 en var vísað úr landi af dönskum yfirvöldum þann 31. desember 1938.

Árið 1938 var hann bakaralærlingur í Bremen og hét þá Egon. Hann lenti í smá umferðaslysi. Mótorhjóli, sem hann ók nýbökuðu brauði og kökum út til viðskiptavina bakarísins í Bremen á, ók hann óvart utan í mótorhjól SS-liða. Hann var handsamaður og dreginn fyrir dómara og sektaður. Upphæð sektarinnar var úr öllu samhengi við skaðann  Eitt sinn þegar Egon var ekki heima, kom Gestapo til að ná í hann. Þegar hann frétti það, tók hann það ráð að flýja strax til Hamborgar og þaðan til Danmerkur.

Þegar hann kom til Kaupmannahafnar eftir ævitýraríka ferð, gaf hann sig fram við yfirvöld. Hann átti hins vegar enga möguleika á því að fá náð fyrir augum danskra lögreglumanna. Hann hafði ekki neina pappíra eða meðmæli, t.d. frá þýskum sósíaldemókrötum, eins og annar ungur maður sem fór með honum á stöðina. Sá fékk að vera í Danmörku og fékk meira að segja að læra sama fag og hann hafði þegar lært í Þýskalandi. En Egon var "bara" bakarasveinn á flótta undan stormsveitunum. Meira að segja menn í forsvari gyðingasafnaðarins í Kaupmannahöfn mæltu með því að honum yrði hent út. Einn þeirra, rabbínalærður bókavörður, Fischer að nafn, sagði við Egon Katz: "Heldur þú að hægt sé að leysa vandamál þín með því að koma hingað og vera okkur til ama". Fischer þessi hringdi svo í lögregluna og mælti með því að Egon yrði hent úr landi.

Eftir að Egon Katz hafði verið fleygt á dyr í Danmörku hélt hann aftur til Bremen, þar sem hann var tekinn fastur. Fyrir hjálp vina og bróður síns slapp hann að lokum úr prísundinni og úr landi. Leiðin lá til Ítalíu og með honum í för var bróðir hans Bruno og systir Cecilia. Frá Ítalíu lá leiðin til Shjanghæ í Kína, þar sem hann starfaði í tveimum bakaríum á stríðsárunum. Móðir Egons, Julie, og tvær systur, Gertrud og Leni komust ekki í burt í tæka tíð og voru yrtar í Helförinni.

 Egon Katz áður en hann flýði til Danmörku 1938

  Egon Katz i Bremen 1938

Eftir heimsstyrjöldina fékk hann pláss á amerísku skipi og endaði sem stýrimaður í kaupskipaflota Bandaríkjahers. Að lokum fór hann í land í og lærði endurskoðun í kvöldskóla og starfaði sem endurskoðandi langt fram yfir þann aldur sem venjulegt fólk fer á eftirlaun.

Eugene hefur lifað ýmislegt af. Ofsóknir nasista, brottvísun frá Danmörku, stríðshrjáð Kína og krabbameinsæxli í höfði svo eitthvað sé talið. Hann er eins og kötturinn með sín níu líf.

Hann skrifaði mér nýlega bréf, því hann er hættur að nota tölvubréf, sem konan hans Elisabeth sér um. Hann hafði smá hósta en leið annars vel.

Ég lét bjóða þessum einstaka manni til Kaupmannahafnar árið 2001, á vegum stofnunar sem ég vann fyrir, þegar hann var á ferð í Bremen og heimsótti fæðingarbæ sinn í Þýskaland, Barntrop-Lippe. Það var skrifað um heimsókn hans í dönsku dagblöðin og hann kom fram í sjónvarpi. En Dönum þykir ekkert gaman að vera minntir á hvers konar skíthælar þeir hafa stundum verið, svo það er nú fallið í gleymskunnar dá.

Fyrir utan kaflann um Eugene Katz í bók minni, sem fyrst og fremst fjallar um erfiða dvöl hans í Danmörku, hefur tengdadóttir hans, Karen Ray, skrifað frjálslega um sögu hans í Þýskalandi fyrir flóttann til Danmerkur. Sagan kom út í unglingabókinni To Cross a Line  sem einnig hefur verið gefin út á þýsku með titlinum Teure Freiheit .

Athugasemdir

[Greta Björg Úlfsdóttir, 14.2.2008 kl. 13:50]

Takk fyrir að segja okkur frá þessum vini þínum. Því miður er saga hans ekkert einsdæmi, og gerist jafnvel enn árið 2008. Slík framkoma við fólk fer ekki eftir þjóðerni eða kynþætti, heldur hjartalagi einstaklinganna innan þeirra, það hefur margsýnt sig.

[Greta Björg Úlfsdóttir, 14.2.2008 kl. 14:01]

Til að árétta þá skoðun mína ætla ég að leyfa mér að setja hér tengil á þessa færslu sr. Toshiki Toma.

[Greta Björg Úlfsdóttir, 14.2.2008 kl. 14:10]

Því miður er sagan þín um kaffihúsið í Belgíu lítið dæmi um að enn þrífst sá hugsunarháttur í heiminum sem gerði Gene (Egon) landflótta á sínum tíma, og marga aðra á eftir honum, af mismunandi þjóðerni og kynþætti. Vonandi að sem flestir tileinki sér þann hugsunarhátt sem sr. Toshiki boðar í sínum pistli.