Af frægu fólki og íslenskum bjór

 

Nýlega, þegar hinn heimsþekkti leikstjóri Susanne Bier var á Íslandi til að taka á móti RIFF (-Raff) verðlaunum, greindi RÚV frá því að hún ætti íslenskan son, Gabríel. Engar nýjar fréttir það hjá RÚV, því drengurinn er kominn vel yfir tvítugt. Sumir hafa vitað þetta lengi þótt fréttamaðurinn sem flytur fréttir af frægu fólki hjá RÚV hafi fæðst í gær.

Ég þekki ekkert leikstjórann Susanne Bier, en maður sem ég þekki var eitt sinn í veislu með henni. Þar var staddur maður sem allt í einu hrópaði til Susanne Bier. "Jeg er så tørstig, at jeg kunne drikke dig, Susanne!". Þótti mér þetta mjög fagmannleg undirfótsgjöf.

Ég þekkti hins vegar vel frænda hennar Susönnu, Elias Levin, og hjálpaði til við að endurmenningar hans frá fangabúðunum í Theresienstadt voru gefnar úr á Dansk Center for Holocaust og Folkedrabsstudier, þar sem ég vann einu sinni. Elias, sem andaðist á 97 aldursári, gerðist góður vinur minn og hann hringdi í mig á ca. tveggja vikna fresti og byrjaði alltaf samtalið  með sömu setningunni á gammali Kaupmannhafnardönsku. "Hvordan har du det min Ven". Ég fór stundum í heimsókn til hans á elliheimi gyðinga í Krystalgade, sem var á bak við samkunduhúsið í Kaupmannahöfn, en sem nú er búið að rífa. Oft spurði Elias mig hvort ég þekkti ekki örugglega frænku sína hana Susanne, sem hann var greinilga mjög stoltur af, þótt hún væri þá ekki orðinn eins heimsþekkt og hún er nú.  Tryggð Eliasar við mig gleymi ég seint.  

Mynd af endurminningum Elias Levin

Elias Levin dansar við sonarson sinn í brúðkaupi hans í Manchester árið 2003, Þá var líka liðið ár frá því að sonur Elíasar, sem hafði verið rabbíi, andaðist. Lesiðskemmtilega grein eftir Erik Bing Henriques sem birtist í ritinu Rambam, sem ég ritstýrði um tíma. Hinn ungi rabbíni Kalman Levi í Manchester/Bnei Brak Ísrael, er því einnig frændi Gabríels Bjórs hins íslenska og óskarsverðlaunahafans Susönnu.

Ekki er ég viss sum að Elías hefði talið son Susanne Bier íslenskan, því Elias var heitttrúaður, og slíkir telja börn gyðingakvenna ekki vera annað en gyðinga, og þar skiptir engu máli hvort goyinn heitir Gíslsson eða Jensen. Eitt sinn spurði Levin mig forvitinn, hvort ég þekkti nokkuð barnsföður Susönnu frægu, og varð ég að jánka því að hann hefði ég heyrt um. En víst er, að Gabríel, sonur Susanne og Tómasar Gíslasonar, á góða að annars staðar en á Íslandi. Mér finnst hann svipa mjög til afa síns Rudi (Rudolfs) og langafa, Erichs, eins og hann leit út á vegabréfi sem liggur í útlendingaskýrslu hans í skjalasafni Ríkislögreglustjóraembættisins á Ríkisskjalasafninu í Kaupmannahöfn.

Föðurafi Susönnu Bier (langafi Gabríels) var Erich Bier. Hann kom sem flóttamaður frá Þýskalandi. Um tíma vann hann á skrifstofu sem átti að veita ungum chaluzim, landbúnaðarnemum fyrirgreiðslu. Ungir gyðingar frá Þýskalandi Hitlers gátu, ef þeir voru heppnir, fengið að koma Danmörku til að vinna kauplaust á sveitabýlum í Danmörku. Það var hlutverk skrifstofu þeirrar sem Erich vann á greiða götu þeirra, en oft varð raunin önnur. Þar var húsbóndi Josef Fischer, falleraður rabbíni ættaður frá Ungverjalandi sem hafði komið til Danmerkur fyrr á öldinni. Hann var jafnvel strangari við sum ungmennin en dönsk yfirvöld. Oft tók Erich Bier, afi Susönnu Bier, fram fyrir hendur Fischers og bjargaði málum fyrir horn á síðustu mínútunum og hefur líklega bjargað lífi sumra með því. Það gat hann þó ekki gert í öllum tilvikum og einn nemi, Paul Pinkas Koppel var t.d vísað frá Danmörku, af dönskum yfirvöldum, í hendur nasista.  Koppel var myrtur í Auschwitz og hef ég skrifað um hann og aðra gyðinga sem dönsk yfirvöld komu fyrir kattarnef í bók minni Medaljens Bagside, sem kom út árið 2005.

Það er Gabríel Bier sem er á myndinni efst.