Einu sinni var kona ...

Færsla þessi er tileinkuð Agli Helgasyni, þó hún fjalli mest um konuna á myndinni hér að ofan og eins og sést er hún í engu lík Agli. Egill er er ekki með "Bette Davis Eyes" eins og þessi glæsilega kona. Egill er hins vegar einn helsti Hetzmacher Samfylkingarinnar og ESB á Íslandi, en grein mín er skrifuð vegna þessarar færslu hans á Silfrinu hans um auman, ungverskan kynþáttahatara, þar sem hann reynir enn einu sinni, og í þessu tilfelli frekar aulalega, að gera andstæðinga ESB á Íslandi að öfgafólki og gyðinghöturum. Egill skrifar: "Szegedi hefur hatað bókstaflega allt, Evrópusambandið, Slóvaka, Sígauna, en aðallega gyðinga." Ef Egill léti sér nægja sanngjarna gagnrýni á þá sem efast um gæði ESB og evrunnar, flykktust ekki á blogg hans fólk sem eru laumurasistar líkt og flugur sækja á kúadellu.

Já, einu sinni var kona sem hét Marta. Hún giftist góðum Íslendingi, Braga Ólafssyni sem hafði haldið til Manchester árið 1939 í starfsþjálfun hjá fyrrtæki sem Fálkinn, fyrirtæki fjölskyldu Braga, var með umboð fyrir. Það var undanfari þess, að hann ákvað að fara í til náms við tækniháskóla staðarins, þaðan sem hann lauk prófi í vélaverkfræði. Hann kynntist Mörtu í Manchester og þar bjuggu þau fram til 1947. Þá fluttu þau til Íslands, alkomin, og var Marta þá barnshafandi. 

Marta fæddist í Ungverjalandi, eða þess hluta landsins sem nú tilheyrir Slóvakíu og átti ættir að rekja til merkra gyðinga. Hún var reyndar gyðingur í báðar ættir og ætt hennar öll. En á Íslandi þorði hún ekki að segja það nokkrum manni. Hún lét útbúa fyrir sig gögn í fyrrverandi heimalandi sínu, sem sýndu að hún hefði verið kristin. Börnin hennar töldu að hún hefði fæðst kaþólikki, en á Íslandi fylgdi hún manni sínum í Fríkirkjuna.

Árið 1983, þegar ég var staddur á skrifstofu yfirrabbínans í Lundúnum í erindagjörðum, hitti ég mann frá Ísrael, Eliahu Arbel að nafni, sem ég heimsótti þar síðar. Arbel, sem var fyrrverandi yfirmaður endurskoðunar í innanríkisráðuneyti Ísraels (og margt annað merkilegt), spurði mig hvort ég þekkti konu á Íslandi sem héti Marta og sem væri frá Slóvakíu. Það gerði ég ekki, en hafði tök á að ganga úr skugga um það og fann þessa konu og setti hana í samband við Eliahu Arbel, sem var sömu ættar og hún, fjarskyldur henni, og fæddur í sama bæ, Ruzomberok (Rosenberg) í Slóvakíu, sem áður var í Ungverjalandi.

Var ég harðánægður með það að hafa fært fólk saman á þennan hátt og hef gert það tvisvar síðan. Mörgum árum síðar hafði Eliahu upp á mér í Kaupmannahöfn og hafði haft af því mikla fyrirhöfn. Hann vildi nú í samband við fjölskyldu Mörtu, sem lést árið 1989. Ég lofaði að hjálpa honum með það og hafði samband við elsta son Mörtu heitinnar, sem var á fimmtugasta aldursári.

Sonur Mörtu tók erindi mínu frekar illa í byrjun, og taldi mig veri einhvern grínara, því hann var nær fullviss um að móðir hans hefði verið kristin og hún væri komin af góðu kristnu fólki. Ég ritaði hr. Arbel þetta:

Mr. Bragason argues that his mother was never a Jew!  According to him she was baptized, confirmed and practiced Christianity (Roman Catholic) her entire life. Her father and mother were both Christians, although to Mr. Bragason knowledge her mother had some remote Jewish ancestors. Her father's family were, according to Bragason, Catholics way back. Furthermore, Mr. Bragason has never heard about your correspondence with his mother, although he does not doubt that "you might have known her when she was young". Thus, he is unfortunately not interested that I write about her in my book, simply because she was not Jewish and because he "doesn't think she would have liked that someone wrote about her life".

Eliahu Arbel, sem upphaflega hét Elemer Günsberger,  Lea Bang Vilhjálmsdóttir, Malka sambýliskona Eliahus heitins, og höfundur stendur í allri sinni fitneskju fyrir aftan. Myndin er tekin í Ramat Gan haustið 2000.

 

Er ég greindi hr. Arbel frá þessari afstöðu sonar Mörtu, sagðist hann ætla að senda mér upplýsingar frá nánustu ættingjum mannsins í Ungverjalandi, Ísrael og Bandaríkjunum, sem hann og gerði og því miðlaði ég til afkomenda Mörtu og fjölskylda hennar sá hvernig hún hafði valið að leyna uppruna sínum á Íslandi. Hún hafði meðal annars útvegað falsað fæðingavottorð frá Tékkóslóvakíu, sem sýndi að hún var upphaflega kristin. Afkomendur Mörtu fengu nú upplýsingar um sögu fjölskyldu sinnar, um áður óþekkta ættingja, fjölskyldur eins og Lakner, Duschnitz og Porges í Ungverjalandi og Ísrael. Þeim varð nú ljóst að frændur í BNA, sem voru kaþólskir, höfðu tekið þá trú til að fá stöður við háskóla og möguleika í Bandaríkjunum. Allir voru gyðingar á bak við huluna, sem skapast hafði vegna gyðingahaturs og -öfundar og einskis annars.

Samkunduhúsið í Ruzomberok sem í dag stendur tómt eins og samviska Slóvaka. Í dag er bærinn mest þekktur fyrir uppþot nasista á knattspyrnuvöllum þar sem menn heilsa að hætti nasista.

Fjölskylda Mörtu, Meðlimir Duschnitz og Porges fjölskyldnanna 1939-40

Legsteinn ættingja Mörtu í Ruzomberok

Áður en Marta lést árið 1989 var hún í bréfasambandi við fjarskyldan frænda sinn Eliahu Arbel. Hún bað hann vænstan um aldrei að senda bréf til sín beint frá Ísrael. Öll bréf urðu að fara gegnum sameiginlegan ættingja í Lundúnum eða sendast þegar Arbel var á einum af mörgum utanlandsferðum sínum. Marta greindi Arbel frá því að á Íslandi væru menn ekki vinveittir í garð gyðinga og Ísraels. 

Saga Mörtu er ekki einstök. Aðrir gyðingar á Íslandi földu uppruna sinn eins og hún, og margir frægir einstaklingar af gyðingaættum geta sagt svipaða sögu. Til dæmis er margfræg saga Madeleine Albright  utanríkisráðherra Bandaríkjanna (hjá Clinton), sem að eigin sögn uppgötvaði ekki ættir sínar fyrr en á gamals aldri. Hún fæddist í Prag árið 1937 og gekk í 11 ár undir nafninu Marie Jean Korbel, áður en hún og fjölskylda hennar fluttist til BNA.

Ég held að Marta hafi dæmt ástandið á Íslandi rétt, og ekki hefur það batnað ef dæma má út frá flórunni sem skrifar athugsemd við færslu Egils. Nasistum á Íslandi var hyglt ellegar var þvertekið fyrir það að menn sem umgengust helstu morðingja 3. Ríkisins hefðu verið nasistar, eins og tilfellið með Gunnar Gunnarsson sýnir. Fyrir utan ekta nasista í valdastöðum allt frá lögreglustjórum, bankastjóra sem laug til um menntun sína í Þýskalandi nasismans og þingmönnum Sjálfstæðisflokks, til smærri peða eins og yfirmanns ÁTVR, gat maður líka fundið öfgafulla gyðingahatara á meðal krata. Einn þeirra, Jónas Guðmundsson (1898-1973), sem um tíma var alþingismaður gaf út svæsið andgyðingleg rit og trúði því að Íslendingar væru meðal ættkvísla hinna eiginlegu gyðinga og Ísraelsþjóðar, og að þeir sem drepnir hefðu verið í helförinni gætu sjálfum sér um kennt enda ekki gyðingar.

Nú er svo komið að vinstrimenn telja fínt að vera með skítkast í garð Ísrael og gyðinga, aðallega vegna heilags stuðnings og meðaumkvunar þeirra með Palestínuaröbum og hryðjuverkasamtökum þeirra sem hafa að markmiði að útrýma Ísraelsríki. Tilgangurinn helgar meðalið.

Egill Helgasson keyrir hins vegar um þverbak, því hann notar mál um ungverskan rasista sem reynist vera af gyðingættum í Ungverjalandi, líkt og Marta, til að klína óorði á samlanda sína sem eru andvígir ESB. Er það rétta aðferðin?

Við sem ekki trúum á Útópíur, aumt Evruhræ ESB-sinna eða ágæti póetísks Heimsvaldakínverja á öræfum erum nasistar samkvæmt snillingnum Agli Helgasyni. Umræðan á Íslandi er greinileg mjög frumstæð.

Marta leyndi uppruna sínum, líklega af hræðslu við skoðanir Íslendinga. Rasistinn í Ungverjalandi, sem átti ömmu sem lifði af dvöl í Auschwitz, ólst upp í þjóðfélagi þar sem gyðingar voru hataðir jafnmikið fyrir og eftir Síðari heimsstyrjöld, og skyldi það hafa verið öðruvísi á Íslandi?

Frekari lesning hér og hér á dönsku