Að misnota börn í skriftarkennslu

Enn bætast við nýir kaflar í hina stóru og miklu hörmungasögu barnamisnotkunar á Íslandi, ljóta sögu sem menn keppast við að skrá á síðustu árum, en oft án sannana, löngu eftir lát meintra gerenda, án þess að lögregluyfirvöld hafi rannsakað málin og að gerendur hafi verið dæmdir fyrir verknað sinn. Mál þessi þjóna best hástemmdri blygðunarsemi samtímans og er safaríkur biti fyrir afkomendur Gróu á Leiti. 

Nú er Skeggi Ásbjarnarson (1911-1981) nýjasta "málið", nýjasti "perrinn" sem ákærður er post mortem.  Hann er m.a. ásakaður um að hafa misnotað drengi í miðjum kennslustundum, nánar tiltekið í  skriftartímum. Ef einhver getur greint mér frá því, hvernig það gat farið leynt í nær 50 ár, að kennari hafi farið í buxur drengja í miðri kennslustund, án þess að það yrði umtalsefni meðal nemenda, væri ég þakklátur fyrir skýringar.

Björg Guðrún Gísladóttir stingur nú á enn einu kýlinu í hinu kynferðislega brenglaða íslenska skandalaþjóðfélagi. Hún hefur leyst frá skjóðunni í bókinni Hljóðin í nóttinni. Hún átti ömurlega æsku og segir marga menn í föðurfjölskyldu sinni hafa verið barnaníðinga. Hún var í "tossabekk" með nágrönnum sínum úr Höfðaborginni, sem að hennar sögn voru misnotaðir í tímum í Laugarnesskóla. En þýðir þetta að hún var svo félagslega niðurlægð að hún gat ekki sagt "ojbara" og "ullabjakk" fyrr en nær 50 árum eftir að Skeggi renndi niður buxnaklaufinni á nágrannadrengjum hennar úr Höfðaborginni til að leika sér með kynfæri þeirra í miðjum skriftartíma?  Eða hvernig fór hann að þessu? Réðst Skeggi á félagslega bágstadda drengi meðan hann hygldi þeim sem betur máttu sín? Guðrún lýsir þessum meintu aðförum kennarans á þennan hátt:

"Hann stoppar hjá einum drengjanna og beygir sig yfir hann. Fyrr en varir sé ég höndina á honum renna niður buxnaklaufinni hjá stráknum og hverfa inn um klaufina. Í eldrauðu drengsandlitinu er eins og sálin hverfi, höndin sem liggur á skriftarbókinni og heldur á blýantinum hreyfist ekki. Ég og bekkjarsystir mín, sem situr við hliðina á mér, fylgjumst með kennaranum og stráknum þar til hann dregur höndina út úr klaufinni."

Höfðaborgin, þegar Björg Guðrún var 6 eða 7 ára 

 

Því er haldið fram, að Laugarnesskóli hafi á 6. og 7. áratugnum verið mjög stéttskiptur skóli. Börn úr Höfðahverfi og annar "lýður" var settur í D og C bekki, en betri manna börn í A og B bekki. En gátu börn í C og D bekkjum sem urðu fyrir meintum glæpum ekki tjáð sig og andmælt? Voru börn svo harkalega niðurlægð í Laugarnesskóla að það tók þau nær 50 ár að vinna í sínum vandamálum?

Lýsingar á Skeggja Ásbjarnarsyni

Ég þekkti ekki manninn Skeggja Ásbjarnarson og gekk ekki í Laugarnesskóla. Ég var sjálfur svo heppinn að ég gekk í skóla þar sem ekki var "sýnileg" stéttarskipting og engir kennarar sem sýndu nemendum kynferðislega tilburði. Samt er ég ekki meira en 4 árum yngri en höfundur Hljóðanna í Nóttinni. Var svo mikill munur á milli nokkurra ára og á milli borgarhverfa?

Hins vegar hafði ég bekkjakennara í 9 ára bekk sem varð mjög hneykslaður á því að sonur borgastjórans í Reykjavík teiknaði samfaramynd af stúlku og dreng í bekknum, en kennarinn ræddi við okkur börnin á siðmenntaðan hátt um að við ættum ekki að gera vera velta slíku fyrir okkur og bætti svo við að hann yrði að tala við föður drengsins.

Skeggi við sumarstörf árið 1966. Ljósmynd af Flickr eftir Kristinn Vilhelmsson

 

Ég man eftir Skeggja Ásbjarnarsyni úr útvarpinu og heyrði af honum úr unglingavinnunni í Reykjavík og Kirkjugörðunum, þar sem hann var verkstjóri á sumrin. Þar þótti unglingum  hann afburða gamaldags og dálítið sérvitur.

Skeggi Ásbjarnarson hefur hingað til verið lýst sem góðum kennara og góðum manni. Ef maður les minningargreinar um hann er þar eintómt lof eins og gengur í slíkum greinum. En allt í einu árið 2014, 33 árum eftir dauða hans breytist þessi mynd. Lýsingar Bjargar Guðrúnar Gísladóttur og Guðrúnar Ögmundsdóttur (sjá neðar) veita nýja mynd sem kemur mörgum að óvörum. Þeir sem efast er lýst sem vitorðsmönnum að glæp, glæp sem hvorki er sannaður eða nokkur dæmdur fyrir, nema af skyndidómstóli götunnar.

En hverju ber að trúa? Ég get ekki leyft mér að trúa áburði á menn sem eru löngu látnir og sem ekki geta varið sig. Saga Bjargar Guðrúnar er ekki undirbyggð þó að Guðrún Ögmundsdóttir stígi fram og segist geta staðfest hana.

Ég les hins vegar minningarorð um Skeggja sem hlédrægan mann af gamla skólanum, einfara og fagurkera. Til dæmis minningu Baldurs heitins Pálmasonar, sem ég man vel eftir á RÚV þegar ég starfaði þar sem sendill. Ég hef enga ástæðu til að ætla að allir sem skrifa með hlýju um Skeggja hafi fengið ranga mynd af manninum.

Styrmir Gunnarsson ritar t.d. um Skeggja í minningargrein í Mbl:

"Skeggi Ásbjarnarson var einstaklega vel til þess fallinn að kenna börnum. Framkoma hans og umgengni við nemendur var með þeim hætti, að hvatti til samvizkusemi í námi. Hann kom sér upp kerfi, sem var í því fólgið, að nemendur fengu sérstaka viðurkenningu fyrir að ná ákveðnum árangri í hverri grein. Þessi viðurkenning var fallega lituð stjarna á stóru spjaldi. Það var okkur mikið kappsmál að ná öllum stjörnunum eftir veturinn. Ef erfiðlega gekk að ná þessu árangri átti Skeggi það til að bjóða þeim, sem áttu við þann vanda að stríða heim til sín til þess að taka sérstakt próf í þessum stjörnuleik og bauð upp á appelsín og kex. Það þótti vegsemd og virðingarauki að vera boðinn heim til Skeggja."

Ýmsir aðrir merkismenn minntust Skeggja í blöðum árið 1981 og þegar ég leitað á gamla góða netinu fann ég t.d. minningar Ómars Ragnarssonar og athugasemd Halldórs Blöndals.

Mest athygli mína vekur frábær grein Önnu Kristjánsdóttur vélstýru. Anna, sem ólst upp í Höfðaborg, lýsir því hvernig hún kom af barnaheimilinu Reykjahlíð í Mosfellssveit árið 1963 í Laugarnesskóla. Þá var hún sett í C bekk og Skeggi var umsjónakennari. Anna skrifar:

"Ég var þarna komin í C-bekk. Aðalkennarinn var Skeggi Ásbjarnarson. Hann kunni að hrósa nemendum og á hverjum degi hrósaði hann mér í hástert fyrir færni mína. Eftir tvær vikur var haldið skyndipróf í reikningi og ég fékk tíu í einkunn enda prófið létt. Skeggi lýsti því þá yfir frammi fyrir öllum nemendunum að ég ætti ekki heima í þessum bekk. Nokkrum dögum síðar var haldið annað skyndipróf og aftur var ég langefst í bekknum. Daginn eftir var ég færð yfir í A-bekk þar sem á meðal samnemenda minna var Ragnar Þorsteinsson núverandi fræðslustjóri Reykjavíkur."

Þegar kennarar standa eru ugglaust ekki mögulegt fyrir þá að læðast með höndina inn um buxnaklauf nemenda

 

Svo gerist það í A bekknum að Anna er eitt sinn veik og mætir í skólann eftir veikindi og er niðurlægð fyrir það af kennara A-bekkjarins. Anna lýsir þessu þannig:

"Nýi aðalkennarinn sparaði hrósið mun betur en Skeggi og eitt sinn er ég var lasin heima hélt hann langa tölu yfir hópnum þess efnis að ég ætti ekkert heima í A-bekk frekar en önnur börn úr Höfðaborginni. Hinir krakkarnir voru fljótir að segja mér hvað hann hefði sagt daginn eftir er ég mætti aftur í skólann og það tókst aldrei vinátta á milli mín og umrædds kennara, en það leystist er komið var í gagnfræðaskóla og hinn ágæti kennari Ásmundur Kristjánsson tók við hópnum það sem eftir lifði skólaskyldunnar."

En sjá: Allir þeir sem leyfa sér að vera í vafa um ásakanirnar á hendur Skeggja verða umsvifalaust ásakakið um afneitun og þaðan af verra. Dómur götunnar er það sem blífur í dag.

 

Guðrúnar þáttur Ögmundsdóttur

Egill Helgason ræddi við Guðrunu Björgu Guðrúnu Gísladóttur í Kiljunni og talaði Egill eins og Skeggi Ásbjarnarson væri dæmdur barnaníðingur. Pressan.is hefur einnig farið mikinn, þannig að halda mætti að það sé uppvíst og öruggt að Skeggi hafi framið glæpi. Skólastjóri Laugarnesskóla kom einnig fram á RÚV og harmaði það líkt og æð lægi fyrir full vissa um glæpi Skeggja: "Kynferðisofbeldið er orðin að bletti á sögu skólans": Greinilegt er að siðapostular samtímans eru búnir að dæma og afgreiða Skeggja Ásbjarnarson með hjálp hungraðra fjölmiðla.

RÚV birti einnig frétt sem kölluð var "Kerfið brást", en nú er fréttin horfin af vef RÚV. Fleiri kerfi en skólakerfið virðast því bresta á Íslandi.

Svo stígur fram á sjónarsviðið Guðrún Ögmundsdóttir, tengiliður vistheimila ríkisins, og segir að þolendur hafi upplifað mikla angist þegar Skeggi leitaði á þá í skriftartímum. Upplýsingarnar fékk hún upprunalega frá Björgu Guðrúnu og fór svað "leggja inn" spurningar um efnið þegar hún talaði við unga menn sem höfðu verið í Laugarnesskóla. Yfirskriftirnar og yfirlýsingarnar eru nú  mjög fjörugar."Fjölmargir nemendur urðu fyrir broti"; "Fleiri en tíu lýsa ofbeldi Skeggja";  "Skeggi misnotaði marga nemendur", og ":  RÚV upplýsir:  að fórnalömbin hafi verið "fjöldi" og"Það voru allmargir" sem Guðrún talaði við. Mér finnst Guðrún heldur margsaga í þessum fjölda fórnarlamba, nema að það séu blaðamennirnir sem hún hefur samstarf við sem enn eru ekki búnir að gera upp við sig hvort fjölmargir, allmargir, fjöldi og fleiri en 10 séu sama stærðin.

Þetta verður að upplýsast, því ekki er hægt að vega að minningu látins manns með þeim hætti sem Guðrún gerir. Hún og tímenningarnir verða að segja söguna. Einn maður hefur vissulega haft þor og getu til að segja sína sögu, m.a. þetta:

"Já, hann sagðist þurfa að ræða við mig. Hann fór alveg í klofið á manni. Hann fitlaði við typpið á manni og hann reyndi að kyssa mann. Maður sat stjarfur og þorði ekki að hreyfa sig fyrr en í restina. Þegar maður þorði loks að taka sprettinn var maður kallaður fyrir daginn eftir og fékk svo skammir. Síðan fengu foreldrarnir kvartanir þó maður væri að flýja. Maður flosnaði eiginlega upp eftir þetta. Ég var kominn á togara fimmtán sextán ára og var þar næstu sautján árin."

Guðrúnu grunar að í sumum tilfellum hafi misnotkunin staðið yfir alla skólagönguna. Hún upplýsir " þeir sem hún ræddi við hafi lent í því sama og Björg segir frá í bók sinni, að kennarinn hafi leitað á þá í skriftarkennslu. Þá þurfi nemendurnir að sitja stífir og stjarfir og ekki hreyfa sig. „Ég hef ekki fengið þá sem lentu í heimili Skeggja, en aðallega gerðist þetta inni í skólastofunni og maður getur rétt ímyndað sér þá angist sem þessir drengir hafa þurft að kljást við.""

Að nemendur hafi þurft að sitja stjarfir og hafi ekki geta hreyft sig árið 1965, en ekki árið 1970 þegar ég fékk skriftarkennslu, tel ég af og frá. Skriftartímar í mínum skóla voru ekki hljóðlátari en aðrir tímar.

Hvernig það er yfirleitt hægt að bogra yfir nemanda og færa fullorðna hönd inn í buxnaklauf 11-12 ára drengs á ég erfitt með að sjá að sé líkamlega mögulegt. En bekkjasystir Bjargar sem sat við hliðina á henni sá þetta líka. Vonandi er hún enn til frásagnar. Eða er fólk úr Höfðaborginni svo andlega og félagslega kramið vegna skólavistar sinnar í Laugarnesskóla fyrir nær 50 árum síðan, að það þorir ekki að segja neitt enn.

Við leit af "teacher putting/puts hand into studens pants" á netinu fann ég ekki neinn kennara úti í hinum brenglaða heimi sem hafði gert slíkt í skólastofu meðan á tíma stóð. Skeggi Ásbjarnarson kennari var greinilega á undan sínum tíma. Eða er hann fórnarlamb hópæsingar og kynóra í hálfbrengluðu þjóðfélagi? Ísland er á góðri leið að verða nýtt ríki í Bandaríkjunum, þar sem vart má koma við barn án þess að það sé tengt kynferðisáreitni. Ég las þessa grein um bandarískan kennara sem fjölmiðlarnir ásökuðu fyrst fyrir að hafa komið við drengi, en það reyndust vera stúlkur. Hann á nú yfir höfði sér 20 ára dóm fyrri að hafa komið við tvær stúlku, þó svo að það komi ekki fram í fréttum hvar og hvernig. Hann getur að öllum líkindum varið sig fyrir dómstólum (þó maður hafi ekki mjög hátt álit á réttarkerfi BNA) ef hann er saklaus, en það getur Skeggi Ásbjarnarson ekki.

Á litla Íslandi hefur Guðrún Ögmundsdóttir hins vegar tekið að sér að dæma Skeggja Ásbjarnarson í hjáverkum - í hlutverki æðsta dómara sem fær að dæma dauða menn í fyrstu frétt í aðalkvöldfréttum ríkisfjölmiðils. Hún nýtur dyggrar aðstoðar blaðamanna sem margir virðast hafa óhemjuáhuga, jafnvel sjúklegan áhuga á öllu kynferðislegu, ef þeir eru ekki uppteknir af órum um framtíð sína í ESB. En eitt er víst að RÚV og Guðrún Ögmundsdóttir eru ekki æðsta dómsstig í landinu.

Ekki er allt sem sýnist - í fljótu bragði

Athugasemdir

[Páll Vilhjálmsson, 10.3.2014 kl. 20:34]

Þakka þér þessa færslu. Ég fylgdist meira útundan mér með þessu máli en fannst þó merkilegt að talsmaður Laugarnesskóla viðurkenndi strax kynferðisglæpi Skeggja.

Við getum ekki búið við það að ásakanir um kynferðisglæpi jafngildi sönnun - hvort heldur þessar ásakanir beinist að lifandi eða látnum.

[Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson, 11.3.2014 kl. 07:52]

Páll, það er einfaldlega lögbrot, þegar fólk ásakar aðra um glæpi, ef engar sönnur liggja fyrir. Þessi ásökunargleði er mjög einkennileg og er að mínu mati hópæsing fólks sem sjálft á hugsanlega við einhver vandamál að stríða.

[Sigrún Eyjólfsdóttir (IP-tala skráð) 18.3.2014 kl. 12:55]

Ég er ein af þeim sem var nemandi í þessum ágæta skóla, Laugarnesskóla. Í mínum huga og minningu var Laugarnesskólinn fyrirmyndarskóli á allan hátt. Mér leið vel þarna og á ekkert nema góðar minningar um samnemendur og kennara. Sá kennari sem mikið er rætt um hér að ofan, Skeggi, kenndi mér aldrei. Ég man samt vel eftir honum og minnist hans sem ákveðins manns og kennara. Sýnilega stéttaskiptingu varð ég aldrei vör við. Mikið ósakplega finnst mér leiðinlegt að þessi gamli góði skóli minn skuli allt í einu vera talinn hafa hýst barnaníðing...  Í mínum huga verður Laugarnesskólinn alltaf fremstur og bestur, þar leið mér vel. Þykist ég viss um að svo hafi verið um marga fleiri.