Felix kom í heimsókn

Felix á leik við Rúben, son minn

Hann Felix kom í heimsókn til mín í nóvember. Það væri ekki í frásögur færandi, ef Felix hefði ekki fæðst í Reykjavík árið 1936 og verið fyrsti gyðingurinn sem fæddist á Íslandi. Honum var reyndar vísað úr landi með foreldrum sínum, Hans og Olgu, og systur árið 1938. Fjölskyldan Rottberger fékk að fara í land í Kaupmannahöfn. Það gátu þau þakkað C.A.C. Brun sendiráðsritara í Danska sendiráðinu, en um þann merka mann má einnig lesa hér og hér. Um sögu Rottberger fjölskyldunnar efter 1938 má lesa í bók minni Medaljens Bagside, sem út kom í Danmörku árið 2005. (Saga þeirra á Íslandi hefur m.a. verið sögð af Einari heitnum Heimissyni og Þór Whitehead).   

Næstu árin eftir brottvísunina frá Íslandi voru ekki dans á rósum. Flóttamenn, og sér í lagi gyðingar, máttu ekki vinna, og þeim voru settar alls kyns skorður. Fjögur barna Rottberger fjölskyldunnar urðu viðskila við foreldra sína, sem neyddust til að flýja án barnanna til Svíþjóðar í október 1943. Börnunum var komið fyrir á barnaheimili á Fjóni. Þar sem eitt ríkasta bæjarfélagið í Danmörku, Søllerød, sem sett hafði börnin í fóstur á Fjóni, þótti sárt að sjá af fé til uppihalds barnanna, stakk barnaverndarnefndin upp á því að þau yrðu send til Þýskalands árið 1944. Lögreglusaksóknari nokkur í Kaupmannahöfn, sem var velviljaður gyðingum, kom sem betur fer í veg fyrir það.  

Eftir stríð héldu erfiðleikar fjölskyldunnar í Danmörku áfram. Danir vildu lítið fyrir ríkisfangslausa gyðinga gera. Danska bæjarfélagið, sem ætlaði sér að losa sig við Rottberger börnin til Þýskalands árið 1944, rukkaði skuldir og framfærslufé sem það taldi Hans Rottberger skulda sér. Hans Rottberger neitaði að borga, enda var það eindæmi að slíkt væri tekið til innheimtu. Málið fór alla leið til hæstaréttar Danmörku, þar sem einn dómari sá loks fáránleika málsins. En þótt málinu væri vísað frá, hafði Rottberger fjölskyldan ákveðið að yfirgefa Danmörku og setjast að í Þýskalandi. Hún var búinn að fá nóg.

Hans og Olga gengu út úr Kaupmannahöfn með stóran hóp barna og með tveggja hæða barnavagn, sem Hans Rottberger hafði útbúið fyrir yngstu meðlimi fjölskyldunnar. Fjölskyldan settist að í Konstanz í Þýskalandi. Felix Rottberger býr nú í Freiburg í Þýskalandi, þar sem hann umsjónamaður grafreits gyðinga og samkundhúss borgarinnar. Nú eru flestir þeir gyðingar, sem búa í Freiburg, frá Sovétríkjunum fyrrverandi.

Felix kom í þetta skipti til Danmörku sumpart fyrir minn tilstuðlan. Hann hélt stutta ræðu í samkunduhúsi gyðinga í Kaupmannahöfn á minningardag um Krystalnóttina 1938. Hann talaði einnig við börn í grunnskóla gyðinga í Kaupmannahöfn. Hann hélt sömuleiðis fyrirlestra á eyjunum Møn og Fjóni. Felix talar dönsku eins og menn gerður á 5. áratug síðustu aldar og hefur engu gleymt. Það birtist viðtal við Felix í danska vikublaðinu Hjemmet (Nr. 1, 2007), sem margar íslendingar kaupa enn, en sem ég hef enn ekki séð.  

Athugasemdir

[Snorri Bergz, 25.1.2007 kl. 15:46]

Já, einhverra hluta vegna má helst ekki minnast á Helförina hér á landi, og alls ekki nefna stefnu íslenskra stjórnvalda hvað snerti flóttamenn frá Þýskalandi.

[Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson, 26.1.2007 kl. 14:58]

Er þögnin ekki þægilegust?