Pabbi Þórs var myrtur í Auschwitz

Þór Daníel Schlesinger og Margrét Vigdís Árnadóttir

Þór Daníel Schlesinger fæddist í Kaupmannahöfn 12. nóvember árið 1940. Foreldrar hans voru þau Fritz Schlesinger (f. 1896), þýskur gyðingur á flótta, og Margrét Vigdís Árnadóttir (f. 1910). Margrét féll fyrir Fritz, þótt hann væri mun eldri en hún. Fritz var afar geðslegur maður, greindur og fyndinn. Eftir innrás Þjóðverja í Danmörku faldi Margrét Vigdís Fritz sinn í íbúð sinni. Hann fór huldu höfði í Kaupmannahöfn árin 1940-41.

Eftir að Þór Daníel fæddist upplýsti Margrét til að byrja með, að faðir drengsins væri breskur þegn. Fritz Schlesinger var síðar handsamaður í íbúð Margrétar og var ásamt öðrum dæmdur fyrir tilraun til fjárkúgunar, sem reyndar var aldrei hrint í framkvæmd. Margrét fékk 5 ára skilorðsbundinn dóm fyrir að hafa falið flóttamann í íbúð sinni, dóm sem byggði á lagabreytinum, sem danskir kratar höfðu ólmir mælt með vorið 1940.

Dómur Margrétar er einn harðasti dómur sinnar tegundar í Danmörku. Fritz Schlesinger sat í dönsku fangelsi fram til 1943. Þá vísuðu Danir honum úr landi. Skömmu síðar var hann myrtur í Auschwitz. Ég fer ítarlega í saumana á sögu hans, Margrétar og Þórs Daníels í bók minni Medaljens Bagside, sem kom út í Danmörku árið 2005. 12 dögum eftir að bók mín kom út baðst danski forsætisráðherrann afsökunar, fyrir hönd þjóðar sinnar, á meðferð danskra yfirvalda á flóttamönnum er sendir voru í dauðann á árunum 1940-43.

Skömmu eftir Heimsstyrjöldina fluttist Margrét búferlum með son sinn til Íslands. Þór litli var augasteinn móður sinnar, fínlegur drengur sem elskaði tónlist. Austur á Hallormsstað veiktist Þór. Hann dó úr krabbameini aðeins 10 ára gamall. Þór var aldrei skráður í þjóðskrá eða í kirkjubækur á Íslandi. Hann er aðeins að finna í ættartölu og skrám Fossvogskirkjugarðs, þar sem jarðneskar leifar hans hvíla við hlið móður sinnar undir hraunhellu. Áferð hraunhellunnar minnir mig á áferð veggjabrota eins gasklefans í Auschwitz, þar sem faðir hans kann að hafa verið tekinn af lífi. Þegar Þór var borinn til grafar, urðu ættingjar hans að varna móður hans frá því að kasta sér niður í gröf sonar síns í hinni miklu sorg, þess er missir barnið sitt.

Árið 1941 skrifaði Fritz afmæliskort til sonar síns:

"Til Þórs Daníels,  1. árs þann 12. nóvember 1941. Elsku litli drengurinn minn! Þú getur enn ekki lesið þetta, en ég skrifa þér samt á fyrsta afmælisdeginum þínum og sendi þér elskulegustu hamingjuóskir, minn eigin litli Þór Daníel. Mamma þín getur kysst þig fyrir mig. Hann pabbi þinn.”

Pabbi Þórs litla var myrtur í útrýmingarbúðum nasista í  Auschwitz. Dönsk yfirvöld sendu hann í dauðann.

Þetta var í fyrsta skipti sem saga þeirra feðga var sögð á íslensku. Var það ekki orðið tímabært?

Vonandi eyðilagði ég ekki fyrir ykkur kvöldmatinn, elskurnar mínar.  

Athugasemdir

[Jón Valur Jensson, 17.2.2007 kl. 02:07]

Nei, svo sannarlega eyðilagðirðu ekki þessa stund fyrir mér, Vilhjálmur. Þetta var átakanleg frásögn, en eins og Býr Íslendingur hér? var þetta til þess eins að finna meiri samlíðan með öðrum, öðlast djúpa samúð og hluttekningu með þeim sem maður áður vissi ekki einu sinni af. Þér er ekki aðeins lagið að vinna sem rannsóknarblaðamaður og beyglaus sagnfræðingur sem kerfisbundið mokar rykið ofan af glæpum fortíðar, heldur ertu stílisti og góður sögumaður í þokkabót. Haltu áfram að fylla upp í danska sögu og afhjúpa hræsni og feluleik með óþægilegar staðreyndir, þar sem hér, -- og þakka þér samstöðuna með hinni gömlu þjóð Guðs. Með góðri kveðju,